Thuỳ tổng hợp

Khi nói về việc dạy làm phim, Takeshi Kitano chia sẻ rằng ông chưa nghĩ tới việc đi dạy làm phim, nhưng ấp ủ dự định sẽ viết một cuốn sách chia sẻ về những thứ mà ông đã học được thông qua kinh nghiệm làm phim của mình với tư cách là đạo diễn. Lý do khiến ông chưa làm điều này là bởi ông nghĩ rằng bản thân mình chưa đủ để lời nói của mình trở nên có sức nặng và thuyết phục được người ta. Ông bảo rằng, một người như Akira Kurosawa hoàn toàn có thể dạy hay viết sách về làm phim vì họ đã xây dựng được cho mình một sự nghiệp lẫy lừng. Còn ông thì mới chỉ làm được một số phim đếm trên đầu ngón tay, người ta sẽ hoài nghi về độ đáng tin cậy và sự chính xác của những lời ông nói. Ông nói rằng ông sẽ cho ra đời cuốn sách của mình khi nào ông thấy đã đến lúc. Vào thời điểm nói điều này, Takeshi Kitano đã làm được 9 phim, bao gồm Hana-bi (1997) – bộ phim đã đem về cho ông giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venice lần thứ 54 cùng nhiều giải thưởng lớn nhỏ khác. Các phim khác của ông cũng rất thành công cả về mặt thương mại lẫn trên phương diện phê bình.

Điều khiến mình thích thú ở đây không phải là bởi Takeshi Kitano thể hiện rằng ông là người khiêm tốn. Hoàn toàn ngược lại, Takeshi Kitano với một khuôn mặt nghiêm nghị và thái độ “không đùa được”, với cách chia sẻ chính xác và hoàn toàn trung thực với bản thân, ông thể hiện mình là một con người khắc kỷ từ trong lời nói, suy nghĩ, hành động và cả trong thần sắc, khí chất của mình. Ông biết rõ khả năng của mình, cái “bản năng” đầy sắc sảo trong việc thao túng câu chuyện bằng hình ảnh và sự khôn khéo khi làm việc với diễn viên. Và ông thành thật với bản thân ở chỗ ông hiểu được rằng mình có đủ khả năng cho ra một cuốn sách dạy làm phim có giá trị, nhưng ông phải chờ đến thời điểm phù hợp khi lời nói của ông đã có trọng lượng nhất định với công chúng, như thế mới đảm bảo thành công.

Takeshi Kitano kể rằng, phương pháp học làm phim mà ông mơ ước mình được trải qua là mượn tư liệu dailies từ các bộ phim của Kurosawa và phân tích từng take trong đó, để học cách Kurosawa xử lý hình ảnh nhằm có được kết quả hoàn mỹ như vậy. Nhưng không may là ông không có cơ hội làm vậy.

Trên thực tế, quá trình trở thành đạo diễn của ông diễn ra khá kỳ quặc và không mấy dễ chịu. Ông bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực truyền hình với vị trí dẫn chương trình trên tivi – đứng trước máy quay, thậm chí là rất nhiều máy quay. Thời điểm đó, các studio ở Nhật thường dùng ít nhất khoảng 6 máy quay cho một chương trình truyền hình. Từ đó, ông bắt đầu tìm hiểu được về mối quan hệ mà máy quay tạo ra với không gian và diễn viên.

Từng chút một, Takeshi Kitano bắt đầu nắm bắt được các ý niệm về công việc của một đạo diễn, và sau một thời gian, ông bắt đầu thể hiện rằng mình không đồng ý với quyết định của những người làm đạo diễn các chương trình mà ông tham gia. Ông thường nói: “Nên lấy hình từ cái máy này nè, đừng lấy hình từ cái máy đó.” Dần dần, ông bắt đầu tự mình đạo diễn các chương trình trong khi vẫn tiếp tục vai trò trước đây của mình trước ống kính.

Việc đạo diễn cho các chương trình truyền hình diễn ra không mấy suôn sẻ đối với ông – nhưng rất nhanh, Takeshi Kitano phát hiện ra rằng ông có thể tạo ra dấu ấn trên màn ảnh rộng. Dù vậy, những bước chân đầu tiên của ông vào lĩnh vực mới này cũng không hề dễ dàng. Ông phải đối mặt với một vấn đề rất lớn, đó là sự tín nhiệm của các thành viên đoàn phim. Trong phim đầu tiên, crew chưa có lòng tin tưởng đối với ông. 

Lý do có thể là do trước đây tất cả mọi người đều biết đến ông với tư cách là ngôi sao truyền hình, người ta có thể cho rằng việc ông chuyển hướng sang làm phim chỉ là để thoã mãn ý thích của mình. Ngày đầu tiên lên phim trường, ông yêu cầu người quay phim setup cho shot đầu tiên. Người quay phim nhìn ông với một thái độ hết sức đề phòng và hỏi: “Tại sao anh lại muốn quay kiểu đó?” Ông ấy đã nói với người quay phim rằng đây là vấn đề mang tính bản năng, rằng trong trường hợp này ông thấy rằng không cần thiết dùng tới một shot thiết lập.

Nhưng điều đó không thuyết phục được người quay phim. Người này khăng khăng yêu cầu Takeshi Kitano phải đưa ra một lý do hợp lý. Lúc này, toàn bộ mọi người trong đoàn phim đều đã trở nên hết sức hoài nghi giống như người quay phim đó cả rồi. Mọi người đều có một hình dung rất khác về cách để quay một bộ phim, và Takeshi Kitano đã phải tranh luận với người quay phim đó suốt 1 tiếng đồng hồ trước khi có thể bắt tay vào việc. Đó không phải là một shot quan trọng gì cho lắm và cuối cùng thì ông cũng chẳng đưa nó vào phim. Ông mất công như vậy không phải vì shot đó mà là vì vấn đề nguyên tắc. Ông cần phải khẳng định sự đáng tin cậy của mình, khẳng định rằng mình thực sự là một người làm phim.

Rõ ràng là Takeshi Kitano đã trải qua nhiều kinh nghiệm về việc phải khẳng định bản thân mình trước khi bắt tay vào làm cái gì đó nhằm đạt được hiệu quả cao nhất. Nhưng một điều khác cũng khiến mình rất khâm phục đó là tinh thần thẳng thắn và khách quan của những người làm phim ở Nhật Bản. Ở đó, họ sẵn sàng chất vấn người đạo diễn khi cảm thấy mọi thứ không diễn ra một cách đúng đắn, sẵn sàng tranh luận và lắng nghe để đưa ra giải pháp. Phải là một môi trường mà người ta khẳng khái lên tiếng nói và lắng nghe nhau một cách khách quan, chứ không ưu ái những người bảo gì làm đó, nói gì nghe đó, thì mới sinh ra được những con người trung thực và những tác phẩm có chất lượng.

Một điều khác làm Takeshi Kitano rất ngạc nhiên trong buổi đầu làm phim là có quá nhiều yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ lên tầm nhìn của đạo diễn và tác động làm thay đổi kết quả cuối cùng, như là: tài chính, thời gian, con người, tài năng và con mắt thẩm mỹ… Takeshi Kitano kể rằng, ban đầu, ông nghĩ rằng có ý tưởng hay là đã có thể làm đạo diễn. Nhưng rồi, ông nhận ra, công việc thực chất mang tính cốt lõi của người đạo diễn là kiểm soát tất cả các yếu tố bên ngoài để tạo ra môi trường phù hợp để có thể biến các ý tưởng đó thành hiện thực.