Tác giả: Guy Winch
Dịch giả: Huyen Tran, Thuỳ đã chỉnh lại rất nhiều chỗ.

Tôi có một người anh sinh đôi rất đáng yêu. Một điều thú vị khi có anh em sinh đôi là nó làm bạn trở thành một chuyên gia trong việc nhận ra sự thiên vị. Nếu bánh quy của anh ấy lớn hơn của tôi một chút xíu thôi, tôi cũng thắc mắc. Dù rõ ràng là tôi không thấy đói.

Khi trở thành một nhà tâm lý học, tôi bắt đầu chú ý đến một thể loại khác của sự thiên vị: chúng ta quý trọng cơ thể nhiều hơn tâm trí biết bao nhiêu. Tôi đã dành 9 năm ở trường đại học để lấy bằng tiến sĩ trong ngành tâm lý học. Và tôi không đếm xuể là đã có bao nhiêu người nhìn vào danh thiếp của tôi và nói: “Ồ, anh là nhà tâm lý học hả. Vậy không thực sự là một bác sĩ nhỉ!” Như thể đó là những lời ghi sẵn trên danh thiếp của tôi vậy. Tôi thấy sự thiên vị dành cho cơ thể và bỏ qua tâm trí được thể hiện ở khắp mọi nơi. 

Gần đây tôi đến thăm nhà một người bạn, và đứa con 5 tuổi của họ đang chuẩn bị đi ngủ. Cậu bé ấy đang đứng trên cái ghế đẩu gần cái bồn rửa mặt để đánh răng, khi cậu ấy trượt chân, và quẹt chân vào cái ghế khi cậu té. Cậu bé khóc một lúc, nhưng sau đó cậu đứng dậy, leo lại lên ghế, và với tay lấy hộp băng cá nhân để dán một cái vào vết thương. Cậu bé này thậm chí còn chưa biết tự cột dây giày, nhưng cậu biết mình phải băng vết thương để nó không bị nhiễm trùng, và mình phải chăm sóc răng của mình bằng việc đánh răng 2 lần một ngày Tất cả chúng ta đều biết cách gìn giữ sức khoẻ thể chất và giữ gìn vệ sinh răng miệng, phải không? Chúng ta đã được biết từ khi chúng ta lên 5 tuổi. Nhưng chúng ta biết điều gì về việc duy trì sức khoẻ tâm lý của chúng ta? Không gì cả. Chúng ta dạy con chúng ta điều gì về vệ sinh cảm xúc? Không gì cả. Tại sao chúng ta dành nhiều thời gian chăm sóc răng miệng hơn tinh thần của chúng ta? Tại sao mà sức khỏe thể chất lại quan trọng đối với chúng ta nhiều hơn sức khoẻ tâm lý? 

Chúng ta chịu đựng vết thương tâm lý thậm chí thường xuyên hơn vết thương thể chất, những vết thương giống như thất bại hoặc từ chối hoặc sự cô đơn. Và nó có thể trở nên tệ hơn nếu chúng ta bỏ qua nó, và nó có thể ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống của chúng ta. Tuy vậy, mặc dù đã có nhiều kĩ thuật được khoa học chứng minh mà chúng ta có thể sử dụng để điều trị những loại tổn thương tâm lý này, nhưng chúng ta không dùng. Thậm chúng ta không bao giờ nghĩ rằng mình nên dùng. “Ồ, Đang buồn hả? Bỏ đi; đó chỉ do tưởng tượng thôi.” Bạn có bao giờ nói điều đó với người bị gãy chân không? “Ồ, gãy chân hả? Cứ đi đi; đó chỉ do chân bạn thôi.” Đã đến lúc chúng ta rút ngắn khoảng cách giữa sức khỏe thể chất và tâm lý. Đã đến lúc chúng ta đối xử với chúng công bằng hơn, như thể một cặp sinh đôi vậy. 

Nhân tiện, anh tôi cũng là một nhà tâm lý học. Vì thế anh ấy cũng không phải là một bác sĩ thật sự. Mặc dù chúng tôi không học chung. Thật ra, điều khó khăn nhất mà tôi đã từng làm trong đời là vượt qua Đại Tây Dương đến thành phố New York để lấy bằng tiến sĩ về ngành tâm lý học. Đó là lần đầu tiên trong đời chúng tôi xa nhau, và sự chia cách đã rất khủng khiếp cho hai chúng tôi. Trong khi anh ấy vẫn sống chung với gia đình và bạn bè, tôi thì cô đơn ở một đất nước mới. Chúng tôi đã nhớ nhau ghê gớm, nhưng những cuộc gọi quốc tế thì thật sự mắc tiền và chúng tôi chỉ đủ trả tiền để nói trong vòng 5 phút mỗi tuần. Vào dịp sinh nhật đầu tiên chúng tôi không có mặt ở bên nhau, chúng tôi quyết định phung phí, và chúng tôi sẽ nói chuyện 10 phút trong tuần đó. Tôi đã dành cả buổi sáng đi vòng quanh trong phòng, chờ cuộc gọi từ anh ấy, và chờ, và chờ, nhưng điện thoại đã không reo. Tôi đã cho rằng, chắc khác múi giờ “Ok, anh ấy đang đi chơi với bạn bè, anh ấy sẽ gọi sau.” – thời đó chưa có điện thoại di động. Nhưng anh ấy đã không gọi. Và tôi đã bắt đầu nhận ra rằng sau khi xa nhau hơn 10 tháng, anh ấy đã không còn nhớ tôi như tôi nhớ anh ấy. Tôi biết anh ấy sẽ gọi điện buổi sáng, nhưng tối hôm đó là một trong những buổi tối buồn nhất và dài nhất trong đời tôi.  Tôi thức dậy vào sáng hôm sau, nhìn xuống điện thoại, và tôi nhận thấy tôi đã đá ống nghe ra ngoài lúc nào không biết. Tôi đã tuột xuống giường, đặt ống nghe vào vị trí, điện thoại reo, vài giây sau đó anh ấy nhấc máy, và, trời ơi, ảnh giận lắm. Đó cũng là buổi tối buồn nhất và dài nhất trong đời của anh ấy. Tôi ráng giải thích chuyện đã xảy ra, nhưng anh nói, “Tôi không hiểu. Nếu cậu không thấy tôi gọi cậu, tại sao cậu không nhấc điện thoại lên và gọi cho tôi?” Anh ấy nói đúng. Tại sao tôi không gọi anh ấy? Lúc đó tôi đã không có câu trả lời, nhưng bây giờ thì tôi đã hiểu, lý do đơn giản là: sự cô đơn. 

Sự cô đơn tạo ra một vết thương tâm lý rất sâu, nó bóp méo nhận thức của chúng ta và lấn át suy nghĩ của chúng ta. Nó làm chúng ta tin rằng mọi người xung quanh ta quan tâm ít hơn họ thật sự làm. Nó làm chúng ta thật sự sợ chủ động kết nối với người khác, vì tại sao chúng ta lại đi tìm kiếm những điều phiền phức và nhức đầu trong khi trái tim chúng ta đã đủ tan vỡ và đầu chúng ta đã có đủ chuyện phiền phức để lo nghĩ rồi? Lúc ấy tôi đã trong vòng kìm kẹp của sự cô đơn thật sự, nhưng luôn có ai đó ở xung quanh tôi, vì thế tôi chưa bao giờ nhận thức về sự cô đơn. Nhưng sự cô đơn được định nghĩa hoàn toàn chủ quan. Nó chỉ phụ thuộc vào việc bạn cảm nhận như thế nào về sự mất kết nối về mặt cảm xúc hay về mặt xã hội với mọi người xung quanh bạn. Và tôi đã như vậy. Có rất nhiều bài nghiên cứu về sự cô đơn, và tất cả chúng đều kinh khủng. Cô đơn sẽ không chỉ làm bạn trở nên đáng thương, mà nó sẽ giết bạn. Tôi không đùa đâu. Nỗi cô đơn lâu dài làm tăng xác suất chết sớm lên mức 14%. Nỗi cô đơn gây ra huyết áp cao, cholesterol cao. Nó thậm chí còn kìm nén chức năng của hệ miễn dịch, làm bạn dễ bị tổn thương với tất cả các loại bệnh và dịch bệnh. Thực tế, các nhà khoa học đã kết luận rằng, khi kết hợp với nhau, nỗi cô đơn mãn tính gây ra rủi ro đáng kể cho sức khỏe về lâu về dài và ảnh hưởng đến tuổi thọ của bạn cũng giống như là hút thuốc lá vậy. Ngày nay, những gói thuốc lá đi kèm với lời cảnh báo đại loại là “Nó có thể giết bạn.” Nhưng nỗi cô đơn thì không. Và đó cũng là lý do tại sao chúng ta nên ưu tiên sức khỏe tâm lý, rằng chúng ta nên rèn luyện vệ sinh cảm xúc. Bởi vì bạn không thể chữa lành một tổn thương về mặt tâm lý nếu bạn thậm chí còn không biết mình đang bị tổn thương. Nỗi cô đơn không chỉ là tổn thương về mặt tâm lý mà nó còn bóp méo nhận thức của chúng ta và dẫn chúng ta đi sai đường. 

Thất bại cũng làm như vậy. Một lần tôi đi thăm trung tâm chăm sóc trẻ ở đó tôi thấy 3 đứa trẻ nhỏ chơi những món đồ chơi giống nhau. Bạn phải trượt nút màu đỏ và một chú chó dễ thương sẽ hiện ra. Một cô gái nhỏ cố gắng kéo nút màu tím, sau đó ấn nó, và sau đó cô bé chỉ ngồi yên và nhìn chiếc hộp, môi dưới của cô bé run lên. Cậu bé ngồi kế bên cô quan sát sự việc xảy ra, sau đó quay sang cái hộp của cậu và bật khóc mà thậm chí không chạm vào nó. Trong khi đó, một đứa bé khác cố gắng mọi cách mà cô có thể nghĩ ra cho đến khi cô trượt nút màu đỏ, chú chó dễ thương hiện ra, và cô hét lên trong sự vui sướng. Ba đứa bé với món đồ chơi giống nhau, nhưng với những phản xạ khác nhau dẫn đến thất bại. Hai đứa bé kia hoàn toàn có khả năng gạt được nút màu đỏ. Điều duy nhất mà ngăn cản chúng nó đến thành công là vì chúng tin rằng chúng không làm được. Ngày nay, người lớn cũng bị lừa theo cách như vậy, bất cứ lúc nào. Thực tế là, tất cả chúng ta đều có một bộ cảm xúc và niềm tin mặc định, cái này sẽ được kích hoạt mỗi khi chúng ta gặp phải sự thất vọng và khó khăn. 

Bạn có nhận thấy tinh thần bạn phản xạ với thất bại thế nào không? Bạn cần phải biết. Vì nếu trí óc bạn cố gắng thuyết phục bạn rằng bạn không thể làm một cái gì đó và bạn tin điều đó, sau đó giống như hai đứa trẻ kia, bạn sẽ bắt đầu cảm thấy vô dụng và bạn sẽ dừng cố gắng rất sớm, hoặc thậm chí bạn sẽ không thử một chút nào. Và sau đó bạn sẽ lại càng tin rằng bạn không thể thành công. Bạn thấy đó, lý do tại sao rất nhiều người làm việc dưới khả năng thật sự của họ. Vì ở đâu đó trên con đường, đôi khi một thất bại thuyết phục bạn rằng bạn không thể thành công, và sau đó bạn tin điều đó. 

Một khi chúng ta bị thuyết phục bởi điều gì đó, sẽ rất khó để thay đổi suy nghĩ. Tôi đã học bài học khó nhằn đó khi còn trẻ. Tôi và người anh sinh đôi đang lái xe với bạn trên một con đường tối trong đêm, và cảnh sát chặn xe chúng tôi lại. Đã có một vụ cướp trong khu vực đó và họ đang truy tìm kẻ tình nghi. Viên cảnh sát tiến gần đến xe, và ông ấy chiếu đèn pin vào người lái xe, sau đó chiếu vào anh tôi ở ghế trước, và tiếp theo là tôi. Mắt ông ấy mở to và ông nói, “Tôi đã thấy cận ở đâu đó rồi nhỉ?” Và tôi nói: “Ở ghế trước.” Nhưng ông ấy nghe mà chẳng hiểu gì hết. Vì thế ông ấy nghĩ là tôi đang phê thuốc. Thế là ông ấy kéo tôi ra khỏi xe, lục soát tôi, dẫn tôi đi tới xe cảnh sát, và chỉ tới khi ông ấy xác nhận rằng tôi không có tiền án thì tôi mới có thể chỉ cho ông ta thấy tôi có người anh sinh đôi ở ghế xe trước. Nhưng thậm chí khi chúng tôi lái xe đi, bạn có thể thấy nét mặt ông ấy, ông ta vẫn tin rằng tôi đang trốn thoát khỏi tội lỗi của mình. 

Suy nghĩ của chúng ta rất khó thay đổi khi chúng ta bị thuyết phục. Vì thế, sẽ rất tự nhiên khi cảm thấy nản lòng và bị đánh bại sau khi thua cuộc. Nhưng bạn không thể để bản thân bị thuyết phục rằng bạn không thể thành công. Bạn phải đấu tranh với cảm giác vô ích. Bạn phải giành lại khả năng kiểm soát tình huống. Và bạn phải phá vỡ loại quy trình tiêu cực này trước khi nó bắt đầu. Trí óc và cảm xúc của chúng ta không phải là những người bạn đáng tin cậy như chúng ta nghĩ. Chúng giống một người bạn thay đổi theo tâm trạng hơn, người mà mới phút trước còn hoàn toàn ủng hộ, nhưng phút sau đã trở nên thật sự khó chịu. Tôi từng làm việc với một phụ nữ. Người này sau khi trải qua một cuộc hôn nhân 20 năm và kết thúc bằng một cuộc ly dị hết sức xấu xí, cuối cùng cũng sẵn sàng cho cuộc hẹn đầu tiên. Cô ấy gặp anh chàng này qua mạng, và anh ta trông tử tế và thành công, và quan trọng nhất, anh ta thật sự say mê cô. Vì thế cô rất phấn khởi, cô đã mua một cái đầm mới, và họ gặp nhau tại một quán bar sang trọng ở thành phố New York. Sau khi gặp mặt được 10 phút, người đàn ông đứng dậy và nói: “Tôi không có hứng thú gì cả” và bước đi. Sự chối thật sự là đau đớn. Cô ấy đau đến nỗi cô không thể di chuyển. Tất cả những gì cô có thể làm là gọi bạn cô. Đây là những gì bạn cô đã nói: “Ủa, Cô mong muốn gì? Cô có cái hông to. Cô không có điều gì thú vị để nói, tại sao một người đàn ông đẹp trai, thành công như thế có thể hẹn hò với một người thất bại như cô?” Sốc, phải không, tại sao một người bạn có thể tàn nhẫn như vậy? Nhưng có lẽ sẽ ít sốc hơn khi tôi nói với bạn rằng không phải bạn cô ấy nói như vậy, mà đó là những gì cô gái tự nói với bản thân. Và đó là điều tất cả chúng ta làm, đặc biệt là sau khi bị từ chối. Tất cả chúng ta bắt đầu nghĩ về những lỗi lầm và khuyết điểm của chúng ta, cái ta ước mình là, cái ta ước mình không là, chúng ta kêu tên bản thân. Có thể sẽ không tệ như thế, nhưng tất cả chúng ta đều làm vậy, bởi vì lòng tự trọng cá nhân đã bị tổn thương. Tại sao chúng ta muốn làm tổn thương nó nhiều hơn nữa? Ta sẽ không cố tình làm vết thương thể chất tệ hơn. Chúng ta sẽ không cắt tay và quyết định: “Ồ, tôi biết! Tôi sẽ lấy con dao và xem tôi có thể cắt sâu đến cỡ nào.” 

Nhưng hầu hết chúng ta lại làm như vậy với vết thương tâm lý. Tại sao? Vì thói quen vệ sinh cảm xúc kém. Vì chúng ta không ưu tiên sức khỏe tâm lý của chúng ta. Chúng ta biết từ nhiều nghiên cứu rằng khi lòng tự trọng bản thân bị giảm xuống, bạn dễ bị sự căng thẳng và nỗi sợ hãi làm tổn thương. Thất bại và sự từ chối làm bạn tổn thương nhiều hơn và mất nhiều thời gian hơn để bình phục. Vì thế khi bạn bị từ chối, điều đầu tiên bạn nên làm là là giữ lòng tự trọng bản thân, đừng tham gia “Fight Club” và đánh nó bầm dập thêm nữa. Khi bạn bị tổn thương cảm xúc, hãy đối xử bản thân giống như điều mà bạn bạn mong đợi được đối xử từ một người bạn tốt thật sự. Chúng ta phải nắm bắt được những thói quen hại sức khoẻ tinh thần và thay đổi chúng. Một trong những thói quen hại sức khoẻ nhất và phổ biến nhất là trầm ngâm. Trầm ngâm nghĩa là suy nghĩ lại. Khi sếp bạn mắng bạn, hoặc thầy giáo bạn làm bạn cảm thấy mình ngu, hoặc bạn có một tranh cãi dữ dội với bạn bè và bạn không thể dừng việc quay lại cảnh đó trong tâm trí bạn trong nhiều ngày, đôi khi trong mấy tuần liền. Suy ngẫm những sự kiện buồn theo cách này sẽ dễ dàng trở thành một thói quen, và là một thói quen đắt đỏ. Vì khi dành quá nhiều thời gian cho những suy nghĩ buồn và tiêu cực, bạn đang thật sự đặt bản thân vào chỗ cực kì nguy hiểm trong việc phát triển triệu chứng của sự chán nản, nghiện rượu, rối loạn dinh dưỡng và thậm chí là chứng bệnh về tim mạch. 

Vấn đề là bạn sẽ thấy có một sự thúc giục mạnh mẽ trong việc nghiền ngẫm lại những sự việc như vậy và bạn cảm thấy nó quan trọng, vì thế đó là một thói quen rất khó bỏ. Tôi hiểu rất rõ điều này, vì hơn một năm về trước, tôi đã phát triển thói quen này trong tôi. Bạn thấy đó, người anh sinh đôi của tôi bị chẩn đoán bệnh u lympho Hodgkin giai đoạn III. Bệnh ung thư của anh ấy rất trầm trọng. Anh ấy có rất nhiều khối u có thể nhìn thấy được khắp cơ thể. Và anh ấy phải bắt đầu quá trình hoá trị khắc nghiệt. Và tôi không thể ngừng suy nghĩ về những gì anh ấy đang trải qua. Tôi không thể ngừng suy nghĩ về việc anh ấy đang phải trải qua bao nhiêu thứ, thậm chí anh ấy chưa bao giờ than vãn, dù chỉ một lần. Anh ấy có một thái độ lạc quan đáng kinh ngạc. Sức khỏe về tâm lý của anh ấy rất đáng ngạc nhiên. Tôi có sức khoẻ về thể chất tốt, nhưng về mặt tinh thần thì tôi quá tệ. Nhưng tôi đã biết phải làm gì. Nghiên cứu nói với tôi chỉ cần 2 phút phân tâm là đủ để phá vỡ những hối thúc suy nghĩ lại trong khoảnh khắc đó. Và vì thế mỗi lần tôi có những suy nghĩ lo lắng, buồn, tiêu cực, tôi ép bản thân tập trung vào một thứ khác cho đến khi cơn thúc giục trôi qua. Và trong vòng một tuần, toàn bộ quan điểm của tôi thay đổi và trở nên lạc quan hơn và nhiều hi vọng hơn. 9 tuần sau khi anh ấy bắt đầu xạ trị, anh tôi phải chụp CAT, và tôi đã ở bên cạnh anh khi anh ấy có kết quả. Tất cả những khối u đã biến mất. Anh ấy vẫn còn làm thêm 3 lần xạ trị nữa, nhưng chúng tôi biết anh ấy sẽ bình phục. Bức hình này được chụp 2 tuần trước. 

Bằng việc hành động khi bạn cô đơn, bằng việc thay đổi phản ứng của bạn với thất bại, bằng việc bảo vệ lòng tự trọng bản thân của bạn, bằng việc đấu tranh với suy nghĩ tiêu cực, bạn sẽ không chỉ làm lành những tổn thương tinh thần, mà bạn sẽ xây dựng cảm xúc kiên cường, bạn sẽ thành công. 100 năm trước, con người bắt đầu tập vệ sinh cá nhân, và tỷ lệ tuổi thọ trung bình tăng hơn 50% trong một vài thập kỷ. Tôi tin rằng chất lượng cuộc sống của chúng ta sẽ tăng đáng kể nếu tất cả chúng ta bắt đầu rèn luyện vệ sinh cảm xúc. 

Bạn có tưởng tưởng trái đất sẽ như thế nào nếu mọi người đều khỏe mạnh về mặt tinh thần không? Nếu ít sự cô đơn và ít sự buồn rầu không? nếu con người biết cách vượt qua thất bại không? Nếu họ cảm thấy tốt về bản thân hơn và có động lực hơn không? Nếu họ vui hơn và được thỏa mãn hơn không? Tôi có thể, vì đó là thế giới mà tôi muốn sống, và đó là thế giới mà anh tôi cũng muốn sống. Và nếu bạn chỉ cần tiếp thu thông tin và thay đổi vài thói quen đơn giản, Chà, đó là thế giới mà tất cả chúng ta đều có thể sống.