Tác giả Jonathan Shapiro
Thuỳ dịch

Nam California là thủ phủ của ngành cướp ngân hàng toàn thế giới. Những gì chúng ta thiếu về chất lượng, chúng ta bù đắp bằng số lượng. Văn phòng của chúng tôi tiếp nhận một vụ án có sử dụng súng, tên cướp đã tham gia vào nhiều vụ cướp và chúng tôi đã thu thập được nhiều bằng chứng đáng tin cậy. Phần còn lại chúng tôi để cho các luật sư của quận xử lý.

Dù với tất cả những điều kiện tốt nhất, tôi vẫn có một vài vụ không đâu vào đâu. Có một tên cướp đã viết số tiền mà anh ta đòi ngân hàng lên mặt sau hoá đơn điện nước, trên đó có đầy đủ địa chỉ nhà và số điện thoại của anh ta, và anh ta thì lại vừa mới đăng ký vay tiền của ngân hàng này. Với tờ hoá đơn đó, anh ta phải ra hầu toà, nhưng luật sư của anh ta lập luận rằng anh ta nhặt được tiền trên đường – và việc anh ta có khuôn mặt giống với bức ảnh chụp kẻ tình nghi chỉ là một sự xui xẻo.

Chưa kể là không phải vụ nào cũng có đủ bằng chứng.

Ba người đàn ông có vũ trang và đeo mặt nạ đã tiến hành cướp chi nhánh của Ngân hàng East West tại Alhambra, California. Bọn họ có vẻ thông minh và lịch sự hơn nhiều tên cướp khác. Họ nhảy vào quầy giao dịch, một trong ba tên cướp yêu cầu một giao dịch viên giúp anh ta cầm súng để anh ta có thể dùng hai tay cho tiền vào túi. Người nhân viên này khai rằng, sau khi lấy hết tiền mặt, tên cướp lấy lại khẩu súng và nói cảm ơn.

Ba người đàn ông đeo mặt nạ này cũng chuẩn bị tốt hơn nhiều tên cướp khác. Họ chạy trốn trong một chiếc ô tô thể thao hai cửa màu trắng, sau đó đổi sang một chiếc xe thứ hai, là một chiếc Cadillac màu đen 4 cửa, đặt sẵn cách ngân hàng một dặm.

Một nhân viên cảnh sát thuộc Cục Cảnh sát Alhambra lúc đó đang tuần tra cách địa điểm diễn ra vụ cướp vài dặm. Anh ấy nghe thấy radio đưa tin về vụ cướp, mô tả rằng ba nghi phạm có súng, lái một chiếc xe thể thao màu trắng hai cửa. Ngoài ra không có thông tin gì khác. Do ngụy trang tốt, không ai biết chính xác họ thuộc chủng tộc nào. Nhanh như chớp, viên cảnh sát lái xe đến con đường lớn nhất nối liền Alhambra với Đông Los Angeles và chờ đợi.

Anh ta không thấy chiếc xe thể thao màu trắng hai cửa chở ba người nào đi qua cả. Nhưng anh ta có thấy chiếc Cadillac màu đen với hai người đàn ông. Viên cảnh sát quyết định đuổi theo nó. Chiếc Cadillac chuyển làn, rẽ xuống một con phố bên cạnh một khu dân cư yên tĩnh và tấp vào lề đường trước một ngôi nhà nhỏ.

Viên cảnh sát đậu sau chiếc Cadillac và bước ra khỏi xe tuần tra. Thì ngay lúc đó chiếc Cadillac lao thẳng xuống phố. Viên cảnh sát vội vàng quay lại xe tuần tra, đuổi theo chiếc Cadillac và bật đèn hiệu, hụ còi, đồng thời gọi điện thoại về trụ sở yêu cầu trợ giúp. Lúc đó viên cảnh sát nhìn thấy một người thứ ba xuất hiện ở ghế sau của chiếc Cadillac.

Hai xe rượt đuổi trên những con đường đồi của Alhambra, phóng qua những con phố và trường học đầy trẻ em, quẹt vào thùng rác, leo lề, đâm vào mấy cái ô tô đang đậu dọc lề đường. Họ rú ga qua các con hẻm, thực hiện những pha tránh vượt đầy nguy hiểm, đôi khi chạy ngược chiều.

Cuối cùng họ chạy vào ngõ cụt, ba người lao ra khỏi xe. Chiếc xe tiếp tục lao đi, đâm vào một họng cứu hoả, một mạch nước phun lên cao 10m. Viên cảnh sát chộp lấy khẩu súng máy MP-5 được cấp và nhảy ra khỏi xe, đuổi theo bọn cướp, quên cả đậu xe. Chiếc xe lăn xuống, đâm vào nhiều xe khác trước khi dừng lại.

Viên cảnh sát chạy bộ đuổi theo bọn cướp, băng qua hàng rào, sân sau và cả những con bò mộng và những con Rottweiler đang gầm gừ, cho đến khi viên cảnh sát mất dấu cả 3 tên cướp. Nếu là một người thận trọng hơn thì có lẽ đã từ bỏ, đợi chi viện, nghỉ một chút. Nhưng viên cảnh sát này lại vẫn tiếp tục dấn bước, cầm chắc cây súng máy bằng một tay, đèn pin ở tay kia, di chuyển bằng nhiều kiểu bò toài, đưa mắt dò tìm trong các ga-ra tối tăm và chui vào khoảng trống giữa các ngôi nhà.

Bên dưới cái bàn để ngoài trời nơi một ngôi nhà bỏ hoang, anh ta thấy một người đàn ông và yêu cầu người này đi ra, giơ tay lên. Người đàn ông không nhúc nhích. Viên cảnh sát đặt khẩu súng máy và cây đèn pin xuống và kéo người đàn ông ra khỏi chỗ ẩn nấp bằng cách nắm cổ chân anh ta.

Cảnh sát khám chiếc Cadillac. Họ tìm thấy mặt nạ trượt tuyết, quần áo, găng tay, súng và tiền mặt với số sê-ri trùng khớp với chỗ tiền bị cướp ở ngân hàng.

Người đàn ông thứ hai bị bắt vài ngày sau đó với một phần tiền bị cướp. Anh ta đã nhận tội vào đêm trước ngày diễn ra phiên tòa. Không ai tìm thấy người đàn ông thứ ba.

Tuyên bố mở đầu của tôi nghe như một lời chào hàng cho một bộ phim hành động. Viên cảnh sát là ngôi sao, một siêu anh hùng, dũng cảm, cứng rắn và tháo vát. Những tên cướp là những kẻ ác. Không thể rõ ràng hơn được. Bồi thẩm đoàn nhìn tôi và mỉm cười. Vụ này sẽ không tốn nhiều thời gian.

Sau đó, luật sư bào chữa đứng lên hỏi: “Tại sao viên cảnh sát lại chọn đuổi theo chiếc Cadillac?”

Anh ấy để những lời đó đọng lại trong lòng người nghe như một thứ mùi mờ ám.

Những tên cướp đã dùng mặt nạ che mặt. Không ai trong nhân hàng có thể xác định danh tính của họ, kể cả người giao dịch viên đã giữ súng và nói chuyện với một trong số những tên đó.

Chiếc Cadillac mà viên cảnh sát đuổi theo không khớp với mô tả mà anh ta đã nhận được về chiếc xe của bọn cướp. Ba người cướp ngân hàng, nhưng viên cảnh sát chỉ thấy hai người trên chiếc Cadillac khi anh ta bắt đầu đuổi theo họ. Và hơn nữa tôi có hề nói đến việc viên cảnh sát là người da trắng và những người đàn ông trong chiếc Cadillac thì không?

Luật sư bào chữa không trực tiếp đưa ra tuyên bố của mình trước bồi thẩm đoàn. Anh ấy để cho họ tự hình dung ra bức tranh lớn trong đầu từ các dữ kiện mà anh ấy đưa ra, khơi gợi sự phẫn nộ của họ hơn là cố tình nhét nó vào đầu họ. Viên cảnh sát không phải là một người hùng. Anh ta là một kẻ phân biệt chủng tộc.

Những người luật sư khác có thể đã nói nhiều hơn và phá huỷ khoảnh khắc đó. Họ có thể đã sử dụng những lời giới thiệu thông thường – những lời dẫn không cần thiết, những lời cảm ơn chiếu lệ dành cho bồi thẩm đoàn – vốn là những thứ đã được tòa nói đến trước khi các luật sư bắt đầu. Tất cả những luật sư này có thể làm cho bồi thẩm đoàn nghĩ rằng rằng thân chủ của họ chẳng có câu chuyện nào cả.

Nhưng vị luật sư bào chữa này lại biết cách kể chuyện. Đó là điều không bao giờ thay đổi. Phiên chất vấn giữa luật sư bào chữa và viên cảnh sát chỉ có 2-3 câu hỏi gì đó, và câu xuất sắc nhất là: “Tại sao anh lại cho rằng bọn cướp sẽ đi tới Đông LA?”

Một bồi thẩm viên sống tại Đông LA nhìn tôi với một ánh nhìn sắc lẹm.  Dù cơ may là rất mong manh, nhưng luật sư bào chữa đã chỉ ra những điểm rất đáng hoài nghi trong động cơ của viên cảnh sát.

Không có dấu vân tay hay nhân chứng nào trông thấy thân chủ của anh ta là người người thực hiện vụ cướp. Có khi nào thân chủ của anh ta chỉ là một hành khách trong xe, trong suốt chuyến đi, không liên quan gì đến vụ cướp cả?

Hành động bỏ chạy là có tội, nhưng luật sư bào chữa lưu ý rằng chiếc Cadillac đã tấp vào lề, ít nhất là lúc đầu. Nếu những người đàn ông trong xe đã hoảng loạn và bỏ chạy trong sợ hãi vì viên cảnh sát đã đe doạ họ thì sao? Họ hoàn toàn có khả năng đó. Hãy xét đến việc viên cảnh sát đã bất cẩn để gây nguy hiểm đến tính mạng của rất nhiều người dân vô tội, nhiều trong số đó là trẻ em, trong một cuộc truy đuổi đầy khinh suất, nguy hiểm và đầy ích kỷ. Đây là kiểu cảnh sát mà chúng ta thuê để làm việc vì người dân sao?

Mọi thứ mà người luật sư bào chữa này nói ra đều phù hợp với câu chuyện của anh ta. Anh ta có cùng những sự thật và các điều luật như của tôi. Nhưng anh ta đã xây dựng một kịch bản bào chữa hết sức thông minh, nhất quán và kích thích tư duy. Anh ta đã làm cho bồi thẩm đoàn phải suy nghĩ và tranh luận rất gay gắt trong nhiều ngày liền.

Cuối cùng, bồi thẩm đoàn đã kết tội bị cáo. Nhưng người luật sư bào chữa đã viết ra một kịch bản tốt hơn và kể một câu chuyện hay hơn. Thân chủ của anh ta chỉ tình cờ có tội mà thôi. Công lý đã được thực hiện, theo nghĩa đó. Nhưng đứng từ quan điểm kể chuyện mà nói, người luật sư bào chữa đáng lẽ đã là người chiến thắng.

Damon Runyon nói: “Cuộc đua không phải lúc nào cũng là chuyện ai người nhanh nhất, hay một trận đấu không phải lúc nào cũng là chuyện ai người mạnh nhất, mà là chuyện đặt cược như thế nào.”