Trong nhiếp ảnh, có nhiều kỹ thuật được lợi dụng để khiến hình ảnh đẹp hơn, thu hút hơn, có chiều sâu hơn, gây được nhiều ấn tượng hơn. Các kỹ thuật thường được sử dụng là bối cảnh, bố cục, màu sắc, sự lãng mạn của chất ảnh phim, dàn dựng, đạo cụ, câu chuyện và những cảm xúc mang tính cực đoan…

Một trong những bậc thầy của nhiếp ảnh đương đại là hai vợ chồng Alex Webb và Rebecca Norris Webb. Alex Webb có khả năng tìm ra các bố cục cực kỳ xảo quyệt và tinh vi, kết hợp hoàn hảo giữa đường nét, màu sắc, cảm xúc và câu chuyện. Ảnh của Rebecca Norris Webb thì dịu dàng hơn và có nhiều yếu tố mang tính trừu tượng hơn. Tuy vậy, cũng giống như chồng mình, qua những bức ảnh, bà thể hiện một sự hiểu biết cực kỳ uyên bác về màu sắc. Màu sắc trong ảnh của hai vợ chồng này, thậm chí hội hoạ cũng khó lòng tái hiện được.

Kiểu ảnh này, chúng ta thường dễ thấy trên Magnum Photos và các loạt ảnh trên báo, tạp chí… Tuy không phải lúc nào cũng xuất chúng như ảnh của vợ chồng nhà Webb nhưng nó giống như một dòng chảy mang tính thời đại và ảnh hưởng lẫn nhau.

Tuy vậy, vẫn có những nghệ sĩ giữ mình nằm ngoài dòng chảy lớn, giữ cho mình phong cách riêng hết sức độc đáo, mà một trong những cái tên mình mê đắm là Junku Nishimura.

Giống như một đặc trưng của người Nhật mà mình biết, Nishimura không quá hào hứng với các công nghệ mới. Anh không dùng Instagram. Nơi duy nhất có thể chiêm ngưỡng các tác phẩm của anh, ngoài những cuốn sách đã xuất bản và các buổi triển lãm, là Flickr. Mình vẫn duy trì tài khoản Flickr của mình chỉ để theo dõi Nishimura.

Junku Nishimura dùng mãi máy cái máy Leica M5 và ống 50mm Summarit cũ kỹ từ những ngày đầu sự nghiệp. Anh dùng phim Fuji Neopan 1600 cho đến khi nó bị ngưng sản xuất thì mới chuyển sang dùng Kodak Tri-X. Anh tự tay tráng rửa phim của mình. Thỉnh thoảng mình thấy anh chia sẻ một số bức ảnh chụp từ iPhone 6. Đứng ngoài mọi dòng chảy của công nghệ và kỹ thuật mới, miễn là công cụ hiện tại vẫn còn vừa vặn để giúp mình sáng tác thì anh vẫn không từ bỏ nó, âm thầm và miệt mài tập trung tâm sức của mình vào cái cốt lõi, bản thân những bức ảnh.

Điều đặc biệt trong ảnh của Junku Nishimura là sự tập trung tuyệt đối vào con người. Đôi khi là con mèo. Những chủ thể trong các bức ảnh của anh đẹp đẽ, trong sáng, dịu dàng và đầy nhân tính. Cái đẹp đó phong phú và độc đáo, vượt xa khỏi các kiểu mẫu mang tính thương mại bóng bẩy, tuy âm thầm dịu dàng mà đầy vững chãi, đủ sức khiến cho bức ảnh có thể đứng độc lập một cách tự thân nó mà không cần đến sự hỗ trợ của bố cục, màu sắc và câu chuyện.

Những bức ảnh của Junku Nishimura thường xiêu vẹo và không hề cầu kỳ. Nhưng nó không hề ngẫu nhiên và cẩu thả hay tình cờ mà chính xác một cách tuyệt đối. Cuộc sống qua ảnh của anh là một thước phim chạy dài vô tận mà trong đó, những khoảnh khắc đẹp nhất của con người (và con mèo) được bắt lại, giữ gìn.

Ông Nguyễn Tất Nhiên có câu thơ: “Đôi mắt nào của Chúa ở trần gian/Hãy phán đoán tâm hồn tôi, thánh thiện.” Một trong những điều quan trọng khi chụp ảnh vật sống, trong đó có con người, là phải kiên nhẫn chờ đến thời điểm chủ thể trở nên thoải mái và bộc lộ được vẻ đẹp của mình. Và bản thân người nhiếp ảnh cũng cần phải có đủ trí tuệ và lòng yêu thương để nhìn ra được cái khoảnh khắc mà vẻ đẹp đó xuất hiện. Bởi đại đa số người bình thường không dễ bộc lộ mình trước ống kính như người mẫu/diễn viên chuyên nghiệp, trừ phi họ cảm thấy thoải mái, an toàn và tin tưởng. Ống kính, nếu chưa trở nên quen thuộc và đáng tin cậy, có thể tạo ra cảm giác đe doạ và làm nảy sinh tâm lý đề phòng. Khi ở trong trạng thái như vậy, chủ thể sẽ không dễ dàng bộc lộ những điều đẹp đẽ của mình. Con người dưới ống kính của Junku Nishimura đẹp đến chấn động. Mỗi lần mình thấy mất kết nối với loài người, xem ảnh của Nishimura mình cảm thấy được an ủi bởi con người trong đó sao mà đẹp quá, độc đáo quá, nhưng vẫn bình dị và gần gũi quá. Vẻ đẹp đó làm mình tự hỏi, cần phải giác ngộ đến mức nào, cần tình yêu lớn lao đến mức nào mới có thể nhìn ra con người dưới những hình dung như thế. Mình cảm thấy bên dưới những bức ảnh đó là cái nội hàm phi thường của một nghệ sĩ vĩ đại và một nhân cách lớn lao.

Những bức ảnh của Junku Nishimura đẹp đẽ và vững chãi, không cần đến rường cột chống đỡ của bố cục và màu sắc, công nghệ và kỹ thuật. Tình yêu đối với con người và cuộc sống của Junku Nishimura như sóng biển đêm vỗ vào bờ đá những giờ triều cao, chỉ thấy bọt trắng và dữ dội.

Sài Gòn, 01/10/2022
Thuỳ