Trong một buổi trị liệu tâm lý, Milton H. Erickson gặp một bệnh nhân có bà là một con chiên thủ cựu tin rằng khi sống cuộc đời mình thiện lương một cách nghiêm túc theo đúng như trong kinh thánh thì sau khi chết người ta sẽ được lên thiên đường, về nước chúa. Niềm tin này khiến bà bài xích mọi thú vui của mình và những người xung quanh. Những thú vui dẫn con người đến truỵ lạc, đó là điều mà bà tin. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến tâm lý của cháu bà, tạo ra những rối loạn tâm thần bởi cô đồng nhất cảm giác vui vẻ với tội lỗi, cô tự khép mình vào một đời sống kham khổ cực đoan bởi một nỗi ám ảnh đè nặng lên cô rằng càng có nhiều cảm giác vui vẻ thì đường đến thiên đường càng xa.

Trong bài hát “I Did Something Bad” của Taylor Swift có câu “They say I did something bad/Then why’s it feel so good?”. Mình tin rằng, bị ảnh hưởng bởi những quan niệm từ thế hệ trước, thế hệ chúng ta bây giờ có xu hướng đánh giá tốt/xấu đúng/sai dựa trên cảm xúc mà hành động đó mang lại, và rất nhiều lần chúng ta cho rằng hành động đem lại cảm giác vui vẻ là hành động tội lỗi.

Cũng như trong Turning Red hay nhiều bộ phim thiếu niên khác, mình chứng kiến rất nhiều người trẻ vụn vỡ, lạc lối và đánh mất bản thân bởi những giáo dục sai lệch từ gia đình và nhà trường, xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về quá trình tâm lý bên trong người trẻ. Thế hệ trước không hiểu được thế hệ sau, do đó không thể đưa ra được cách tiếp cận phù hợp trong giáo dục. Nói về bản chất tâm lý học của khoảng cách thế hệ, Milton H. Erickson có lời giải thích như sau:

“…Thường thì các bậc cha mẹ, giáo viên và các nhân vật có thẩm quyền không thể thấy được những biểu hiện tinh tế báo hiệu những bước nhảy vọt trong mức độ hiểu biết của con trẻ hoặc thanh thiếu niên. Vì nguyên nhân này mà khoảng cách thể hệ xuất hiện và phát triển với tất cả những bất ổn của nó: mối quan hệ giữa các thế hệ đổ vỡ một cách bi thảm. Thế hệ đi trước cho rằng họ không thể nào hiểu nổi tại sao thế hệ trẻ lại hành động, suy nghĩ và nói năng như vậy. Còn thế hệ trẻ thì bỏ cuộc trong tuyệt vọng khi đối mặt với sự ngu ngốc, ác ý, và rõ ràng là thiếu tin tưởng của thế hệ trước. Thế hệ trước không biết làm cách nào để nhìn ra được những dấu hiệu về sự trưởng thành của người trẻ, những dấu hiệu này bị ẩn đi bởi thế hệ sau thường phải đối mặt với những bất an của tuổi trẻ và cảm giác tự ti về sự thấp kém của bản thân so với thế hệ trước.

Ở cấp độ nội tâm, chúng ta có thể suy luận rằng hầu hết người trẻ tuổi cũng không nhận ra những tác động này đến sự phát triển tâm-sinh lý diễn ra bên trong chính họ. Họ không biết làm thế nào để tự hỗ trợ cho các cấp độ nhận thức và hiểu biết mang tính hiện tượng học đang phát triển bên trong họ một cách tự phát. Hệ thống giáo dục của chúng ta vẫn dạy chủ yếu theo kiểu “học thuộc lòng”: thay vì dạy cho trẻ học cách nhận biết và nuôi dưỡng quá trình sáng tạo bên trong chúng, hệ thống giáo dục điển hình dạy những nội dung mà trẻ bắt buộc phải nuốt trọn (học thuộc lòng) và sau đó nôn trớ ra (nhớ lại) trong các bài kiểm tra được người ta gọi là tiêu chuẩn giáo dục. Do đó, người học không ý thức được quá trình học tập và khám phá diễn ra bên trong của chính họ, vốn là một điều quan trọng để giúp họ có thể sáng tạo dưới bất cứ hình thức nào. Chính sự mù quáng bên trong này dẫn đến (cái được gọi là) các bệnh lý tâm thần và các sai lệch tâm lý trong đó cá nhân không biết làm cách nào để nhận ra, củng cố và hoà nhập với chu trình phát triển tâm lý đang được diễn ra một cách tự phát bên trong. Từ quan điểm này, các liệu trình trị liệu tâm lý được phát triển dựa trên việc tạo điều kiện thuận lợi cho người đang mắc các vấn đề tâm lý có thể hiểu được về quá trình phát triển bên trong này và từ đó cho phép người ta tự giải quyết vấn đề của chính họ.”

Nói đến vấn đề này không phải để trách cứ sự thờ ơ của người lớn, cũng không phải để than thở về sự yếm thế của người trẻ vì xét cho cùng, đây vẫn là điểm mù đối với mọi thế hệ. Hy vọng rằng, dựa trên hiểu biết này, mỗi chúng ta đều có thể ý thức được rằng mình cần làm gì để cứu lấy mình và thế hệ sau của mình. Nếu là người lớn, xin hãy để tâm hơn đến sự phát triển tâm lý của con cháu mình nhằm có những hướng dẫn phù hợp, giúp cho sức khoẻ tinh thần của thế hệ sau được phát triển một cách tròn trịa hơn, khoẻ mạnh hơn. Còn đối với người trẻ, nếu cha mẹ mình chưa thể thấu đáo vấn đề, xin hãy tự cứu lấy mình, tự yêu thương và tự thấu suốt bản thân mình. Cũng đừng ngần ngại hỏi xin sự giúp đỡ từ những người xung quanh. Dù sao thì, về cơ bản, các liệu trình trị liệu tâm lý đều được phát triển dựa trên việc tạo điều kiện thuận lợi cho phép người ta tự giải quyết vấn đề của chính mình.

May the wisdom, the love and the peace be always with us all.