Tác giả: Anthony Lane
Thuỳ biên dịch từ bài viết trên The New Yorker

Lại một bộ phim màu xanh nữa. Mười ba năm sau “Avatar,” chúng ta có phần tiếp theo. Đạo diễn, vẫn như trước, là James Cameron, người đã hứa hẹn (hoặc đe dọa) về các phần tiếp theo của phim. Phim mới có tựa đề là “The Way of Water” (tên tiếng Việt là Dòng Chảy Của Nước nhưng nếu đưa mình dịch thì mình sẽ dịch là Đạo Của Nước), cái tên này nghe như tên hồi ký của một bác sĩ tiết niệu nổi tiếng. Một lần nữa, câu chuyện diễn ra trên một mặt trăng có tên là Pandora, người bản địa ở đó là tộc Na’vi, với làn da xanh, những đốm tàn nhan phát quang và tóc đuôi ngựa ma thuật cho phép họ kết nối với thực vật và động vật. Họ hoà hợp với thiên nhiên và đang phải chiến đấu chống lại sự xâm lấn từ loài người, phần lớn con người đến đây đều xấu xa, tàn bạo và lùn tịt, đứng không tới rốn của người Na’vi.

Nhân vật chính của bộ phim là một người đàn ông phàm trần, Jake Sully (Sam Worthington), một kẻ bất hảo, đậm tính người và điên cuồng say mê một người Na’vi tên là Neytiri (Zoe Saldaña). Sau này anh ta chính thức trở thành một cư dân Pandoran, kể cả về cơ thể, tâm trí và sức mạnh tinh thần toàn diện. Trong “The Way of Water,” anh ta và Neytiri đã có với nhau 3 đứa con và nhận nuôi thêm một vài đứa nữa. (Cameron không mô tả chính xác quá trình sinh sản diễn ra như thế nào nhưng tôi đoán là với mấy bộ tóc đuôi ngựa kia thì nó phải nặng nề lắm.) Cả gia đình sống với nhau trong rừng, đắm chìm trong hạnh phúc, cho đến một ngày, nhiều phi thuyền lại hạ cánh xuống Pandora, báo hiệu sự trở lại của con người – cụ thể là một lực lượng đặc nhiệm quân sự do tướng Ardmore (Edie Falco) chỉ huy, lực lượng này không hề lãng phí chút thời gian nào mà nhanh chóng lao ngay vào việc xới đất và đốt cháy những cái cây vô tội.

Những cảnh huỷ diệt đầu tiên gợi lại địa ngục hạt nhân mà Cameron đã dàn dựng trong “Terminator 2: Judgment Day” (1991), và chúng chứng minh cho những mâu thuẫn kỳ lạ – có người sẽ nói là bệnh hoạn – trong bản năng của ông. Một mặt, chúng ta có một Cameron là người thuần chay, người Na’vi xanh dương còn ổng xanh lá, người không thích gì hơn việc khám phá những bí ẩn dưới đáy sâu đại dương trong một chiếc tàu lặn. Mặt khác, chúng ta một Cameron đam mê vũ khí hạng nặng và tôn sùng công nghệ, tác phẩm của ông chỉ toàn tiếng súng, tiếng bom và tiếng kim loại và vào nhau. Kiểu như Sir David Attenborough chia thời gian của mình cho mấy con chim thiên đường và mấy cái xe tải quái vật vậy.

Sự phân chia được thể hiện rất rõ ràng qua hình ảnh và cấu trúc trong bộ phim mới nhất của Cameron. Chẳng ai ngạc nhiên khi Jake trở thành thủ lĩnh của lực lượng kháng chiến chống lại con người, cưỡi con rồng bay của mình – một con chuồn chuồn cỡ bự với đôi cánh xinh đẹp – tham chiến chống lại một đoàn tàu siêu tốc. (Nếu anh ta sống ở thời điểm năm 1962, anh ta có thể thấy Peter O’Toole làm điều tương tự trong “Lawrence of Arabia.”) Đối đầu với anh ta là Quaritch (Stephen Lang), một đại tá thuỷ quân lục chiến giờ đây cũng đã mang hình dạng người Na’vi: một kẻ cải trang xảo xuyệt, với mái tóc húi cua hoàn toàn vô dụng. Giải pháp duy nhất dành cho Jake, Neytiri, và những người con của họ là rời bỏ khu rừng để lẩn trốn ở vùng biển, giai đoạn giữa phim là sự trở đi trở lại giữa những hào nhoáng không tưởng nơi ngôi nhà mới của họ và những âm mưu đen tối của Quaritch cùng đồng bọn chuẩn bị để săn lùng Jake.

Chuyển từ rừng ra biển sống là một cú sốc. Người Na’vi ở biển có màu xanh ngọc lam, đuôi dày và tay có vây để có thể bơi một cách uyển chuyển dưới nước như chạy ở trên cạn. Bạn có thể tưởng tượng họ như hải cẩu Na’vi vậy. Những đứa con của Jake thường bị trêu chọc bởi chúng không quen với đời sống ở biển, nhưng bù lại, biển có rất nhiều sinh vật ngộ nghĩnh, như là một con cá voi hiểu ngôn ngữ ký hiệu, và có một khoảnh khắc tuyệt đẹp khi con gái nuôi của Jake, vốn là một người cực kỳ hoà hợp với mọi vật có tri giác, bảo vệ bản thân và các anh chị em khỏi một con người đang tấn công họ ở dưới nước bằng cách điều khiển một động vật không xương sống quấn lấy kẻ tấn công họ bằng những xúc tu của nó. Giờ thì bạn đã biết: quỳ của kẻ thù là bạn của mình. Tuy vậy, mục đích của tất cả những điều kỳ diệu này là gì? Những chi tiết đó có tác dụng thúc đẩy câu chuyện không hay có lẽ nào bộ phim này chỉ là một cái cớ, hoặc ít nhất là một cơ hội, để hoàn thiện kỹ xảo của Cameron? Trong “Finding Nemo” (2003), Pixar đã phô diễn khả năng xử lý kỹ xảo hình ảnh với nước, sóng và những thứ có liên quan. Và bộ phim này cũng có hơi hướng tương tự, và được phóng đại lên mức tối đa.

Phần đầu của Avatar đã truyền cảm hứng cho sự trỗi dậy của 3D, thứ công nghệ đã sớm lắng xuống dưới những bàn tay kém táo bạo hơn. Giờ đây, nó đã trở lại trong phần tiếp theo và nếu bạn đã bỏ lỡ cảm giác hiếm hoi bị một đầu mũi tên chọc vào mắt, hay cảm giác cái kính 3D trượt xuống mũi ướt đẫm mồ hôi, thì hãy tận hưởng đi nhé. Bộ phim dài hơn 3 tiếng, một số đoạn gần như gây mất tập trung; phải đến cuối hồi ba, Cameron mới dùng đến các chiêu thức “tủ” của mình và nhắc cho chúng ta nhớ rằng, trong việc dàn dựng các phân cảnh hành động, ông vẫn là cái tên hàng đầu. Chúng ta được xem một cuộc chiến trực diện giữa người của Quaritch trên chiếc thuyền bay được trang bị để săn cá voi, và đội quân đại dương của Jake, những kẻ nổi cơn thịnh nộ bởi tình yêu của họ đối với hoà bình. Cuộc chiến đạo đức không thể đơn giản hơn, những bài tủ của Cameron được tận dụng triệt để: sự hồi hộp của các cuộc rượt đuổi, ngọn lửa phun trào, cơn thịnh nộ đầy hoang dã để bảo vệ những đứa trẻ – Neytiri gần giống với Ripley trong “Aliens” (1986), bảo vệ một cô bé khỏi con quái vật – và, như trong “Titanic” (1997), cảnh nghiêng chóng mặt khi một con tàu bị hút vào bóng tối của đại dương. Yếu tố trong “The Abyss” (1989) và bạn phải tự hỏi: Chuyện gì xảy ra giữa Cameron và nước vậy? Có phải là hồi nhỏ ông ấy suýt chết đuối trong bồn tắm không? Hay một phần cơ thể ông ấy là bọt biển? Trong phim nói “The way of water has no beginning and no end.” Hãy chuẩn bị tinh thần và hít vào thật sâu.