Tác giả: Shannon Odell
Dịch giả: Lê Hoàng, Ngọc Nguyễn
Thuỳ biên tập

Người ta thường tả rằng tình yêu mang lại cảm giác ấm lòng, nhói lòng, và thậm chí là tan nát cõi lòng. Vậy não của chúng ta đóng vai trò gì ở đây?

Tất cả mọi thứ. Hành trình từ khi tình yêu nhen nhóm cho đến lúc nước mắt ngừng rơi được dẫn lối bởi một bản giao hưởng của các các chất hóa học trong hệ thần kinh.

Khi bắt đầu yêu, bạn thấy bản thân suốt ngày mơ tưởng về người đó, mong có thật nhiều thời gian bên nhau. Giai đoạn đầu của tình yêu thường được các nhà tâm lý học gọi là thời kỳ say mê hay tình yêu say đắm. Mối quan hệ mới khiến bạn thấy lâng lâng, còn bộ não thì cũng chẳng khác mấy.

Não người đang yêu cho thấy sự gia tăng hoạt động vùng dưới đồi (VTA). VTA là trung tâm tưởng thưởng và tạo động lực của não, hoạt hóa khi làm những việc như ăn đồ ngọt, uống nước giải khát, hoặc cực đoan hơn là lạm dụng thuốc và chất kích thích.

Việc giải phóng dopamine trong não làm ta thấy dễ chịu, khiến não lặp lại hành vi cũ để nhận được phần thưởng như trước. Việc gia tăng hoạt động tại vùng VTA là lý do tình yêu không chỉ mang đến cho chúng ta cảm giác hưng phấn mà còn kéo bạn về phía nửa kia.

Giai đoạn đầu, bạn khó có thể thấy được bất kỳ khiếm khuyết nào của nửa kia. Sự u mê này là do sự ảnh hưởng của tình yêu lên các vùng vỏ não cao hơn. Trong não của người mới yêu cho thấy sự suy giảm hoạt động tại trung tâm nhận thức của não: vỏ não trước trán. Hoạt động tại vùng não này cho phép chúng ta phân tích vấn đề một cách sắc sảo, đánh giá vấn đề một cách kỹ càng, nên không có gì lạ khi ở trong giai đoạn này ta có xu hướng nhìn mối quan hệ mới bằng cặp kính hồng.

Dù giai đoạn đầu của tình yêu có thể là chuyến tàu siêu tốc của cảm xúc và hoạt động của não, nó thường chỉ kéo dài vài tháng, khơi mào cho giai đoạn sau tình yêu lâu dài hơn, được biết đến với tên gọi tình yêu gắn kết, hoặc tình yêu đồng điệu.

Khi mối quan hệ phát triển, bạn thường có xu hướng cảm thấy thoải mái, có trách nhiệm hơn với người yêu, chủ yếu nhờ vào hai hormone: oxytocin and vasopressin, được biết với tên gọi hormone gắn kết. Nó tạo cảm giác tin tưởng, cảm giác được ủng hộ và gắn kết.

Theo đó, tình yêu đôi lứa không giống những tình yêu khác, vì những hormone này đồng thời giúp gắn kết tình thân và tình bạn. Ngoài ra, oxytocin còn ức chế giải phóng hormone căng thẳng, chính là lý do khi ở cạnh người yêu ta cảm thấy rất dễ chịu.

Tình yêu gắn với sự mơ mộng buổi đầu mờ dần, thay vào đó là sự gắn kết sâu sắc và thấu hiểu hơn. Nói cách khác, khi cặp kính hồng bắt đầu phai màu, vấn đề trong mối quan hệ có thể trở nên rõ ràng hơn.

Dù mối quan hệ kết thúc như thế nào thì ta đều có thể đổ lỗi nỗi đau thất tình lên não. Sự đau lòng khi chia tay do sự hoạt động ở thùy chẩm, khu vực xử lý nỗi đau – cả nỗi đau vật lý, như bong gân cổ chân, cũng như nỗi đau mang tính xã hội, như cảm giác bị từ chối.

Ngày tháng trôi đi, bạn có thể thấy mình lại mơ tưởng, khao khát liên lạc với người yêu cũ. Động lực này có thể vô cùng lớn, như cơn đói hoặc khát cực hạn. Khi nhìn ảnh người yêu cũ, người thất tình lần nữa cho thấy sự gia tăng hoạt động tại vùng VTA, trung tâm động lực và tưởng thưởng, tạo ra cảm giác khao khát như trong những giai đoạn đầu mối quan hệ. Dòng xoáy cảm xúc này cũng có thể kích hoạt hệ thống báo động của cơ thể: trục căng thẳng, khiến bạn cảm thấy bồn chồn không yên.

Thời gian trôi qua, vùng vỏ não cao hơn giúp nhận thức đúng sai và kiểm soát xung động, có thể giúp dừng sự đau khổ và tín hiệu thèm khát này. Do các vùng này đang dần hoàn thiện và liên kết với nhau trong thời thanh xuân, nên chẳng ngạc nhiên, lần đầu thất tình lại cảm thấy đau đớn lạ thường.

Hoạt động như tập thể thao, ở bên cạnh bạn bè, hoặc thậm chí là nghe bài nhạc yêu thích của bạn có thể chế ngự phản ứng giằng xé trong lòng, đồng thời kích hoạt giải phóng chất dẫn truyền thần kinh dopamine khiến ta cảm thấy dễ chịu. Với thời gian và sự động viên, gần như ai cũng có thể được chữa lành và học hỏi từ những lần thất tình đau đớn nhất.