Thuỳ dịch lại từ podcast Team Deakins tập 100 – COLOUR

Roger Deakins: Ngày xưa khi còn sử dụng quy trình Technicolor trong quay phim thì lúc quay sẽ luôn có một người đại diện của Technicolor trực trên set để kiểm tra phần ánh sáng và đánh giá xem liệu màu sắc của ánh sáng có “tự nhiên” hay không. Ngày đó thì chúng tôi không dùng nhiều ánh sáng màu khi quay đâu. Các yếu tố trong hậu cảnh thì có thể nhiều màu sắc đó, nhưng thường thì người ta chỉ chiếu sáng cho nhân vật bằng ánh sáng trắng thôi.

Greig Fraser: Hồi đó chưa có gel, mà lúc nó mới có thì cũng khó kiếm và khó xài nữa. Màu của nó cũng không chính xác như bây giờ. Nên là để tốt nhất cho skin tone thì chỉ có tungsten hoặc daylight thôi.

James Deakins: Hồi đó thì người ta chủ yếu xài đèn tungsten và phim cũng được cân màu theo ánh sáng của đèn tungsten nên là ngày xưa màu sắc của hình ảnh cũng nhất quán với nhau hơn so với bây giờ.

Roger Deakins: lúc đó người ta dùng đèn hồ quang carbon, có hai loại, một loại đèn hồ quang được điều chỉnh để phát ra ánh sáng có nhiệt độ màu tương đương daylight (khoảng 5600°K), và một loại đèn hồ quang carbon được điều chỉnh để phát ra ánh sáng có nhiệt độ màu tương đương với đèn tungsten (khoảng 3200°K).

James Deakins: Điều mà những người làm phim quan tâm nhất chính là màu sắc của da mặt. Màu sắc của quần áo có thể lệch đôi chút, không sao cả. Nhưng nếu mà màu da không đúng thì sẽ rất dễ khiến người xem phim bị phân tâm, vì nó đánh mất cảm giác về thực tại và khiến hình ảnh trở nên không đáng tin. Một đặc điểm tâm lý học quan trọng trong làm phim chính là nếu bạn muốn người xem tin vào câu chuyện, tin vào nhân vật và có thể đồng cảm được với nó thì bạn phải khiến nó trở nên đáng tin cái đã. Và màu da chính là một trong những yếu tố quan trọng để giúp xây dựng niềm tin đó.

Greig Fraser: Một trong những điểm thú vị nhất trong cuộc trò chuyện ngày hôm nay của chúng ta, đặc biệt là với sự có mặt của anh Donald Mowat ở đây, là việc chúng ta đang sống và làm việc trong một thời đại mà công nghệ đèn và máy quay đã phát triển cực kỳ cao nhưng chúng lại phát triển theo hai hướng cực kỳ khác biệt nhau. Một trong những điều khiến tôi thích thú khi quay phim nhựa là phim nhựa được cân bằng trắng theo ánh sáng đèn tungsten, mà đèn tungsten ở đâu, ở thời đại nào thì vẫn thế cả, không bị thay đổi gì cả. Nó đều là sợi đốt nóng sáng, chất lượng và màu sắc của ánh sáng luôn đồng nhất và khi quay cùng với phim nhựa được cân bằng trắng theo ánh sáng tungsten thì màu da của bạn sẽ luôn được đảm bảo, luôn đẹp. Vấn đề hiện tại của tôi khi quay máy số và đèn LED là tôi không thể tìm được thông tin nào về việc loại đèn LED nào sẽ có tác động khác nhau đến các loại màu da khác nhau như thế nào. Với lại nó nảy sinh ra một vấn đề nữa là khi các makeup artist trang điểm/hoá trang cho diễn viên trong phòng makeup, họ có thể sử dụng một loại đèn khác so với đèn được dùng trong set quay và do đó màu sắc của lớp makeup khi lên hình cũng sẽ khác hoàn toàn so với hình dung và ý định ban đầu.

Donald Mowat: Cái vấn đề này thực chất là khó nói lắm. Nó sẽ tuỳ thuộc vào tính chất của từng đoàn phim. Nếu như nhà sản xuất và team sản xuất ý thức được vấn đề và tôn trọng chuyên môn cũng như quy trình làm việc của tất cả các bộ phận thì những cái tiểu tiết như vậy sẽ được xử lý ổn thoả, các bộ phận cũng sẽ có thể dễ dàng giao tiếp với nhau, camera và gaffer cần nói chuyện với makeup để đảm bảo hình ảnh lên hình được chính xác. Còn không thì thật sự là thảm hoạ đó. Nếu mà người ta để makeup một mình trong phòng trang điểm và tự làm việc từ đầu đến cuối thì kết quả sẽ có thể rất lạc quẻ đó. Cái nghề makeup trong vòng 10 năm trở lại đây thay đổi nhiều lắm. Ai cũng muốn mình được lên hình đẹp, ai cũng có tiếng nói. Vậy nên nếu DP, đạo diễn và sản xuất mà không cứng nghề, không quan tâm và giải quyết vấn đề thì sẽ nhoe nhoét hết. Khó cho makeup lắm.

James Deakins: Ví dụ khi mà anh đưa diễn viên lên set rồi mới phát hiện ra là vì người ta đổi đèn, dùng đèn khác nên lớp make up của diễn viên đổi sang màu khác dưới ánh đèn, không hề giống như màu bình thường. Mà vấn đề này rõ ràng là do đèn chứ không phải do make up, thì anh phải làm sao?

Donald Mowat: Việc đầu tiên là phải báo cáo lại với DP rồi. Đôi khi là vì đèn. Đôi khi cũng là vì tâm lý hoặc sức khoẻ diễn viên nữa. Màu sắc của da có thể thay đổi tuỳ tâm trạng của con người mà. Đôi khi nó là thứ diễn ra bên trong diễn viên. Mấy cái chuyện đó cũng thường xảy ra lắm. Vậy nên các bộ phận phải giao tiếp với nhau nếu có bất kể vấn đề gì xảy ra. Năm ngoài tôi cũng gặp một vụ. Cô diễn viên này dễ thương lắm. Nhưng mà đang quay tự nhiên chúng tôi thấy màu da của cô ấy thay đổi. Và chúng tôi phát hiện ra rằng lúc đó cô đang không khoẻ. Có thể là do chúng ta không test đủ nhiều để biết được điều gì sẽ xảy ra trong suốt một ngày làm việc. Màu da của diễn viên có thể thay đổi trong suốt quá trình quay từ sáng tới chiều. Sáng thì họ còn năng lượng và tươi tỉnh thì da sẽ sáng hơn, còn chiều tới tối khi cơ thể đã mệt rồi thì da cũng sẽ xỉn đi. Mấy cái chuyện này thì không thể tránh được.

Bây giờ thì trong phòng trang điểm của những đoàn phim lớn người ta đã trang bị loại đèn tương tự như loại dùng trên set rồi nên là công việc của tôi đỡ hơn nhiều lắm. Đèn LED bây giờ thì tiện lắm, chỉnh được độ sáng và màu luôn. Nhưng mà tôi nhớ có lần tôi làm việc với David Fincher. Đó là người đạo diễn đầu tiên nói với tôi là ổng ghét màu magenta lắm. Ổng ám ảnh với nó luôn á. Hầu như ai cũng ghét màu magenta trong da lắm. Nhưng mà không phải ai cũng có thể giải thích điều đó một cách rõ ràng. Nhờ vậy mà tôi đã rất có ý thức trong việc sử dụng các kỹ thuật để tránh cái màu khó ưa này. Nếu mà người làm phim không ý thức được rõ mình ghét cái gì và thích cái gì, và không thể giải thích nó một cách rõ ràng cho những người cùng làm việc với họ thì quá trình làm việc sẽ khó khăn lắm, vì cứ phải điều chỉnh mãi mà không rõ là chưa được ở chỗ nào.

Greig Fraser: Hồi mà chưa có LED với đèn huỳnh quang các thứ thì anh có dùng đèn tungsten trong phòng trang điểm không? Hồi đó toàn là đèn sợi đốt ở khắp mọi nơi mà. Với tư cách là một DP, tôi luôn ưu tiên để lấy được màu đỏ trong da người, đủ màu đỏ để da lên hình đẹp hơn mà không bị ám màu magenta. Hai màu này có quang phổ gần nhau quá cho nên rất là dễ bị trộn với nhau. Nếu đèn có chất lượng không tốt thì sẽ không lấy được đủ màu đỏ, bị dư magenta và không duy trì được chất lượng ánh sáng một cách liên tục. Sự tinh tế và tỉ mỉ trong việc tìm đủ màu đỏ cho da, giúp da dẻ diễn viên không bị nhợt nhạt, không mang đến cảm giác giả như sáp – là thứ khiến cho người xem cảm thấy rằng diễn xuất của diễn viên bị đơ và hình ảnh bị giả.

Còn đối với Roger, anh là một trong những người tiên phong trong việc sử dụng máy Alexa – vốn là một máy kỹ thuật số – và điều đó làm thay đổi mọi thứ. Trải nghiệm làm việc với máy kỹ thuật số trên phim trường như thế nào? Những thay đổi trong quá trình làm phim diễn ra như thế nào và nó mang đến cảm xúc gì?

James Deakins: Chúng tôi phải làm rất nhiều thứ để đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ. Vì quá trình finishing diễn ra trong không gian màu P3 nên monitor phải được cân màu theo P3. Chúng tôi cần các màn hình hỗ trợ P3 để có thể xem trực tiếp các footage trên set, màn hình phải có thể hiển thị hình ảnh chính xác và giống như hình ảnh cuối cùng.

Roger Deakins: Thật ra nếu nói về skin tone thì quay máy Alexa thực sự giúp ích rất nhiều đấy, vì chúng tôi có luôn footage chứ không phải scan từ phim qua như hồi quay phim nhựa nữa. Hồi trước khi còn quay phim nhựa và làm DI, lúc quét phim xong thì footage nhận được thường ám màu magenta vào da. Do đó hậu kỳ phải rất vất vả để khử cái màu này trên từng khung hình một. Mà da mỗi người lại mỗi khác nên là xử lý chuyện này cực kỳ mất thời gian. Dùng Alexa thì sẽ có những vấn đề khác nhưng mà cái vấn đề bị lệch màu da do scan phim thì không bị nữa. Nguyên nhân có thể là vì bây giờ quy trình làm việc hoàn toàn là kỹ thuật số rồi, không cần phải đổi định dạng nữa.

James Deakins: Vì màu magenta và màu đỏ rất gần nhau. Nhưng màu magenta lại chính là thứ khiến cho da xỉn màu và nhìn không tự nhiên, vậy nên việc khử màu magenta đôi khi là rất khó khăn và cực kỳ tốn thời gian.

Donald Mowat: Cái vấn đề về màu magenta này thực sự thú vị lắm. Có rất nhiều makeup không biết về điều này nhưng họ không dám thừa nhận là họ không biết. Một số người phát hoảng lên khi phải dùng đến màu đỏ khi makeup. Tôi không nhớ rõ lắm là vào lúc nào nhưng bữa đó lên set tôi thấy diễn viên trông vàng khè, như thể bị bệnh vàng da vậy đó. Nguyên nhân là vì diễn viên họ đọc ở đâu đó về vấn đề màu magenta và màu đỏ, với lại hình như họ cũng tự mang makeup theo, nên họ sợ và họ bỏ hết tất cả những màu có sắc đỏ-hồng trong đó. Con người thì luôn cần một chút sắc đỏ trong da để trông hồng hào, khỏe mạnh và cứng cáp. Đạo cụ, nhất là phần tay chân hay bộ phận cơ thể người giả, cũng cần sắc đỏ trong đó để trông thật hơn. Bỏ hết sắc đỏ – hồng đi thì ai cũng nhìn như bị viêm gan vậy á. Thấy vậy thì tự nhiên mọi người sẽ hỏi nhau là “cái người đó có ổn không vậy trời”. Mấy người làm makeup ưa bỏ màu vàng vào mọi thứ lắm. Có một thời điểm, các loại mỹ phẩm nền từ một số công ty chuyên sản xuất mỹ phẩm dùng trong làm phim, đặc biệt là ở Pháp, đột nhiên có chứa một lượng lớn sắc tố vàng và xanh lá trong đó. Kỳ lạ lắm. Buồn cười lắm.

James Deakins: Một trong những phim kỹ thuật số đầu tiên mà chúng tôi làm, đây không phải là phim đầu tiên nhưng vào thời điểm đó thì kỹ thuật số mới ở trong giai đoạn đầu thôi và đoàn phim đó không có ai có kinh nghiệm làm phim kỹ thuật số cả, lúc đó thì người makeup không có rõ lắm về nó cho nên cô ấy cứ khăng khăng không muốn chúng tôi quay bằng máy kỹ thuật số. Cô ấy cứ bảo rằng lên hình nó sẽ cam lè cho coi, lên hình nó sẽ cam lè cho coi. Nên chúng tôi đã nói với cô ấy rằng hãy đến chỗ màn hình của chúng tôi mà nhìn xem, màn hình này đã được cân màu đàng hoàng rồi. Hồi đó người ta hay xem dailies trên mấy cái màn hình như vậy nhưng không có cái nào được cân màu cả, chỉ có thể thấy hành động nhưng màu thì hên xui lắm. Khi cô makeup đó đến xem ở màn hình của chúng tôi thì cô ấy ngạc nhiên lắm. Cô nhận ra rằng hình ảnh trên phim không hề bị ám màu cam như cô lo sợ, mà nó hiển thị đúng như những gì cô đã làm, đều ổn cả.

Greig Fraser: Cái chuyện cân màu màn hình thực sự là một trong những điều đáng sợ nhất trong làm phim kỹ thuật số đó. Đây không phải là cuộc tranh luận về việc giữa phim nhựa và kỹ thuật số thì cái nào tốt hơn, nhưng tôi muốn kể lại câu chuyện về cái lần tôi quay phim nhựa. Đó là phim đầu tiên và cũng là duy nhất mà tôi quay bằng phim nhựa trong suốt sự nghiệp của mình. Toàn bộ quá trình quay với phim nhựa thuần tuý là quang học và đó là một trải nghiệm rất thú vị. Nhưng sau đó thì phải scan phim để làm DI, quá trình hậu kỳ được thực hiện ở định dạng kỹ thuật số. Tôi muốn biết rõ hơn về quy trình chuẩn cho phim nhựa, liệu rằng nó có chuẩn màu hơn so với việc quay phim nhựa rồi scan và làm hậu kỳ kỹ thuật số không? Có phải là quá trình DI giống như một thời kỳ đen tối của lịch sử điện ảnh không? Người ta quay bằng phim nhựa rồi scan phim bằng mấy cái máy scan chất lượng thấp. Các quy trình quang học trước đây luôn cho màu sắc đẹp nhất. Ở đây tôi không nói về VFX mà chỉ nói tới màu thôi thì có vẻ như quy trình xử lý phim nhựa hoàn toàn bằng quang học sẽ cho ra màu sắc đẹp nhất phải không?

Roger Deakins: Ôi cái phim đầu tiên chúng tôi dùng DI nó không giống ai hết đó, kỳ lắm, không theo một quy chuẩn gì cả, không thể coi là quy chuẩn được đâu.

James Deakins: Nếu so sánh quá trình timing trong phim nhựa (quá trình điều chỉnh màu sắc và độ sáng của phim trước khi in ra bản cuối cùng) với quá trình chỉnh màu trong kỹ thuật số thì nó khác nhau lắm. Khi timing, nếu bạn điều chỉnh thời gian timing để lấy một màu cụ thể nào đó thì nó sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ khung hình, vậy nên nó khó lắm. Bạn không thể chọn một vùng màu duy nhất và nói với người làm timing rằng tôi chỉ muốn chỉnh chỗ này thôi đâu.

Roger Deakins: Còn khi làm DI thì chúng ta có thể chọn và cô lập một khu vực nhất định trong hình ảnh và điều chỉnh trên đó thôi. Có rất nhiều công cụ trong các phần mềm chỉnh màu kỹ thuật số để cho phép bạn có thể thực hiện các điều chỉnh chính xác trên một vùng hình ảnh chính xác. Nhưng nói đi thì cũng phải nói lại. Việc quay hoàn toàn bằng phim nhựa và xử lý quang hóa phim nhựa đó thay vì làm DI buộc chúng ta phải quay cái gì mà chúng ta thực sự muốn, thực sự cần thiết cho bộ phim, buộc chúng ta phải hoàn toàn chính xác khi quay trên phim trường.

Tôi luôn dùng rất nhiều màu khác nhau, ánh sáng có màu khác nhau, kể cả ánh sáng chiếu lên diễn viên. Tôi không sợ phải làm điều đó nhưng tôi kiểm soát việc đó một cách chặt chẽ, kiểm soát việc dùng màu nào trong cảnh và phải thường xuyên test với makeup, diễn viên, phục trang… và các bộ phận khác để chắc chắn là mọi thứ lên hình ổn. Tôi không nghĩ rằng người ta làm điều này thường xuyên trong thế giới digital. Tôi vẫn chỉ tập trung quay những gì cần thiết nhất thôi, nhưng tôi không nghĩ quay phim bây giờ test nhiều và nghiêm khắc như hồi còn quay bằng phim nhựa.

Greig Fraser: Anh có cho rằng đó là một mất mát không?

Roger Deakins: Có đó. Ngày xưa khi quay phim nhựa thì cả đoàn phim phải tham dự cùng nhau và có những buổi cùng ngồi xem dailies. Nó giúp ích rất nhiều cho việc hợp tác giữa các cá nhân và các bộ phận trong đoàn. Giờ thì đạo diễn chỉ ngồi bên cái monitor đã cân màu chính xác rồi nói là hình quá vàng, quá đỏ hay quá sáng, quá tối gì đó, và mỗi người có một ý kiến khác nhau. Nhưng hồi xưa khi còn quay phim nhựa thì mọi người bị buộc phải hợp tác với nhau một cách chặt chẽ hơn bây giờ rất nhiều.

James Deakins: Tôi có một thắc mắc muốn hỏi anh Donald, anh có từng làm việc với người nào có chủ trương giải quyết rất nhiều thứ trong hậu kỳ không? Và việc đó ảnh hướng đến công việc của anh như thế nào? Nếu đạo diễn nói là “bây giờ thì chúng ta không nhìn thấy nhưng cảnh này sẽ toàn màu xanh thôi” thì điều đó sẽ ảnh hưởng đến cách anh makeup cho diễn viên như thế nào? Có bao giờ anh đưa diễn viên ra set và phát hiện rằng phần makeup của mình không phù hợp với cảnh chưa?

Donald Mowat: Ví dụ như trong các phim của Marvel thì người ta sẽ phải giải thích cho diễn viên về các hiệu ứng hình ảnh sẽ được thực hiện, kể cả việc thay đổi màu mắt của diễn viên. Thường thì diễn viên không nắm chắc mấy cái này và người ta sẽ phải nhắc cho họ nhớ. Họ cũng cho tôi biết mấy thông tin kiểu này, đưa ra các yêu cầu như cầu tone màu da tối hơn hoặc diễn viên cần phải trông lôi thôi, luộm thuộm, bẩn thỉu hoặc tiều tuỵ. Vì diễn viên thường không hình dung một cách rõ ràng về những việc mà họ phải làm và về hình ảnh mà họ nên mang khi lên hình. Mỗi người đều chỉ tập trung làm phần việc của mình. Nhưng làm phim là việc mọi người phải phụ thuộc lẫn nhau, tôi hoàn toàn đồng ý với những điều Roger nói về việc ngày xưa khi tất cả mọi người cùng tập trung lại để xem dailies, các chuyên gia trong các lĩnh vực khác nhau sẽ nói về những điều khác nhau và tất cả mọi người đều lắng nghe các chi tiết đó. Thế hệ làm phim bây giờ thì không còn làm như vậy nữa. Họ thậm chí còn chẳng cần làm camera test cho kỹ càng. Chứ ngày trước, tất cả mọi người trong đoàn đều hiểu rất rõ quy trình của nhau và tôi có thể nói chuyện với thư ký hiện trường và hỏi ý kiến cô ấy về lớp makeup, DP thì khỏi phải nói, cái gì cũng rành. Bây giờ thì người ta chỉ biết việc của mình thôi. Làm xong phần việc của mình thì ngồi xem điện thoại. Chẳng ai dành thời gian để giải thích với diễn viên và makeup là trong phim này mắt diễn viên sẽ có màu xanh nên hãy đánh nền tối hơn chút xíu. Mọi việc dường như khó khăn hơn vì người ta không còn hỗ trợ nhau, hợp tác với nhau một cách khắng khít và chặt chẽ như ngày xưa nữa.

Roger Deakins: Với lại là giờ người ta xem dailies ở không gian màu nào vậy? REC. 709 hay P3?

James Deakins: Thường thì là REC. 709 á

Roger Deakins: Vậy thì màu không giống trong final đâu. Tôi không muốn hoài cổ nhưng mà khi quay bằng phim nhựa thì dailies như thế nào, hình ảnh sẽ như thế đó. Quay như thế nào thì được như vậy. Người ta không có chỉnh sửa được gì nhiều trong phòng lab đâu. Bạn có thể thực hiện các điều chỉnh RGB cơ bản, thay đổi mức độ sáng tối tổng thể của khung hình (density) nhưng không thể thay đổi độ tương phản trừ phi thực hiện một số kỹ thuật/quy trình xử lý đặc biệt. Bạn cũng không thể chọn các vùng màu riêng biệt hay tăng màu đỏ cho da. Nếu bạn muốn hình ảnh có chi tiết nào trên hình thì bạn phải tự quay lấy chi tiết đó.

Greig Fraser: Điều quan trọng không phải chỉ là người ta xem cái gì mà còn là xem trên thiết bị gì nữa. Tôi không có ý tiêu cực, nhưng có một lần chúng tôi nhận được lời phàn nàn rằng hình ảnh quá tối. Khi hỏi họ xem ở đâu thì họ nói là họ xem trên điện thoại lúc ngồi ở ghế sau xe hơi trên đường đến văn phòng.

Roger Deakins: Kể cho mọi người nghe chuyện này. Hồi đó tôi đang quay Mountains of the Moon với Bob Rafelson ở chỗ hồ Turkana, Kenya thì Melnick đến và nói với tôi là bên hãng phim muốn nói chuyện với tôi. Lúc đó tôi cũng hoang mang lắm, tự hỏi không biết hãng phim muốn nói chuyện với mình về cái gì. Tôi nhấc điện thoại lên và người ta nói rằng hình sao mà vàng khè vậy, vàng quá rồi. Tôi bảo là tôi thấy đâu có vàng gì đâu nhỉ. Xong rồi tôi hỏi người ta coi ở đâu mà thấy vàng vậy. Họ nói họ coi trên băng VHS lúc ngồi trên xe đi tới studio. Quá trời luôn.

Greig Fraser: Buồn cười nhỉ. Thay vì đến phòng lab và coi trên màn hình lớn dưới điều kiện ánh sáng chuẩn thì người ta lại cứ bạ đâu coi đó. Hồi đó tôi quay Bright Star ở London. Không hiểu sao dailies trông sáng rực luôn. Phim này là phim nhựa. Vì dailies sáng quá nên tôi đã tìm mọi cách để xử lý, đo sáng rất kỹ và confirm tất cả mọi thứ với gaffer nhưng không hiểu sao dailies vẫn sáng một cách bất thường. Vậy nên tôi phải đến chỗ colorist để hỏi xem tại sao mà nó sáng dữ dội vậy thì người này nói là đâu có sao đâu, bình thường mà. Vậy là tôi tiếp tục điều chỉnh phơi sáng để cố gắng có được độ sáng phù hợp hơn cho hình ảnh. Bữa đó chúng tôi quay một cảnh tối, hai nhân vật nằm cạnh nhau trên giường. Do dailies mấy ngày liền luôn rất sáng nên tôi quyết định under expose hơn một chút so với thông thường. Kết quả là hình ảnh trên dailies trông rất đẹp nhưng thực chất lại sai quy trình. Có một vấn đề về đầu cuối video (video termination issue) của hệ thống ghi hình, khiến cho dailies bị sáng và không chuẩn màu. Vậy mà tôi lại phơi sáng cho hình ảnh dựa trên mấy cái video sai màu này. Mấy chuyện này sẽ không xảy ra trong các hệ thống digital nếu chúng ta được trang bị màn hình chuẩn màu. Hình ảnh chỉ ở trong một hệ thống duy nhất nên bạn có thể chắc chắn là bạn đang đưa ra quyết định đúng. Việc xem dailies là rất quan trọng để kiểm soát màu sắc của phim, nhưng cách xem dailies thay đổi liên tục trong suốt lịch sử điện ảnh và nó trực tiếp dẫn đến những thay đổi trong quá trình làm phim. Ngày trước thì mọi người sẽ tập trung lại và xem cùng nhau. Nhưng bây giờ, do sự phát triển của công nghệ, người ta có thể xem ở bất kỳ đâu: ở nhà, trên xe, ở quán cà phê… và bạn có thể sẽ có những thắc mắc của mình nhưng DP không ở đó xem cùng bạn. Có một số thứ mất đi khi người ta không còn ngồi xem dailies cùng nhau nữa. Nhưng người ta có thể giải quyết vấn đề này bằng việc test kỹ hơn trước khi quay. Nhưng mà cũng không dễ để xếp lịch cho diễn viên quay test. Giờ thì mọi thứ nhanh lắm. Quay xong là xem lại được ngay nên là người ta không cần test quá kỹ như hồi trước lúc còn quay bằng phim nhựa. Anh có nghĩ vậy không?

Donald Mowat: Đúng là chuyện sắp xếp để diễn viên tham gia mấy buổi camera test bây giờ có phần rắc rối thật. Nhưng mà nếu như test nhiều quá thì cũng không ổn lắm. Với lại những diễn viên nổi tiếng thì thường làm nhiều phim. Bạn sẽ thấy khoảng 10 cái tên nổi bật nhất xuất hiện trong hết phim này đến phim khác, họ tham gia trong hầu hết các phim. Người ta hay nói là bây giờ bị thiếu diễn viên. Khi đoàn này đang làm tiền kỳ thì diễn viên đang quay ở một đoàn khác, rồi sau đó lại có cả lịch trình đi quảng bá phim nữa, rồi thì phải dành một chút thời gian để nghỉ ngơi, dịch bệnh, cách ly các thứ. Hồi Covid tôi đã phải làm trái lệnh cách ly để đưa người tới làm camera test, thử phục trang, lấy khuôn để làm đạo cụ, quét 3D các thể loại… Tôi phải tự làm tất cả những điều này chứ không hề nhận được sự giúp đỡ từ phía các producer. Người ta muốn đeo kính áp tròng, răng giả… mọi thứ. Nếu bạn không tự làm thì không bao giờ có thể xong được. Rất nhiều các đồng nghiệp khác của tôi cũng gặp vấn đề tương tự.

Rồi thì diễn viên và người quản lý của họ cũng gây rất nhiều áp lực lên team makeup về ngoại hình của diễn viên ngay từ những ngày đầu. Họ thường yêu cầu phải trông thế này hoặc thế kia. Trước đây thì diễn viên thường không tham gia quá trình xem dailies. Chỉ một số người được mời đến phòng nháp để kiểm tra các chi tiết về hình ảnh. Nhưng giờ thì mọi thứ đều đã hoàn toàn thay đổi. Diễn viên có thể dễ dàng xem được hình ảnh sau khi quay. Thậm chí diễn viên quần chúng và mấy người khán giả cũng có thể xem nếu họ muốn. Do đó họ có rất nhiều ảnh hưởng lên công việc của chúng tôi.

James Deakins: Thời đại kỹ thuật số mà. Mọi thứ quá dễ dàng. Quay xong là có thể xem được ngay. Trước đây người ta phải chờ cả ngày để tráng phim xong rồi thì mới có thể xem lại được footage. Và thường thì đạo diễn sẽ không để diễn viên xem hình vì nó sẽ làm ảnh hưởng đến diễn xuất trong các cảnh sau.

Greig Fraser: Khi xem hình xong thì thường diễn viên, rồi thì cả quản lý và trợ lý của họ sẽ bắt đầu đưa ra các yêu cầu điều chỉnh và nếu không cẩn thận thì điều này có thể dẫn đến sai lầm trong quá trình làm phim. Tình trạng này dẫn đến việc bây giờ một số đoàn phim đã trở nên cực đoan đến độ không cho phép chụp hình trên set nữa, kể cả hình để làm ref và giữ raccord.

James Deakins: Vậy mọi người phải làm thế nào để giữ raccord? Ví dụ như có cảnh đánh đấm rồi các vết thương, vết bầm… các kiểu thì sao?

Greig Fraser: Người ta phải lén chụp hình lại á. Những việc như vậy phải làm một cách lén lút. Nhân sự của các bộ phận có liên quan phải tự làm lấy để hoàn thành công việc chứ đoàn phim không có riêng một bộ phận để làm điều này như trước nữa. Trong khi họ lại có thêm các bộ phận khác như team BTS và team chụp ảnh để làm truyền thông. Nhiều người không liên quan thì lại có quyền tiếp cận hình ảnh nhiều hơn những người trực tiếp làm công việc chuyên môn như DP, makeup… Trợ lý của diễn viên cũng kè kè theo cái iPad và chụp hình liên tục. Thậm chí người ta còn quay lại nguyên quá trình makeup cho diễn viên. Kể từ hồi quay Blade Runner người ta đã làm như vậy rồi. Đáng lý những hình ảnh như vậy chỉ được lưu hành trong đoàn phim và chỉ có các chuyên gia mới được quyền đánh giá. Nhưng không, diễn viên gửi nó cho agent, cho quản lý của họ và hỏi rằng trông như thế có ổn không, lên hình có đẹp không? Mấy người đó không ai đọc kịch bản cả, cũng không ai hiểu gì về câu chuyện. Nhưng họ vẫn đưa ý kiến và gây áp lực lên đoàn phim. Chuyện này thực sự rất gây shock đối với tôi. Ngày trước, những người như Gene Hackman không bao giờ làm như vậy. Họ tin tưởng vào đạo diễn, nhà quay phim và các chuyên gia đối với các quyết định về mặt hình ảnh. Còn bây giờ thì người ta đến gặp trực tiếp DP để đưa ra yêu cầu về việc họ muốn lên hình trông như thế nào. Nó khiến tôi khá là nản lòng vì phim bị biến thành kiểu như video thời trang trong khi nó không nên là như vậy.

Còn Donald thì sao? Anh có nghĩ rằng với sự giúp đỡ của công nghệ kỹ thuật số cùng khả năng xem lại nhanh chóng, tiện lợi và chất lượng hình ảnh cao, anh có thể làm việc một cách hiệu quả hơn không? Kiểu như nhanh chóng thực hiện lại một look mà anh đã thực hiện cách đó 6 tháng và cả hai đều giống hệt nhau? Điều quan trọng nhất trong makeup là tái tạo lại các vết thương, vết bầm, sự suy sụp hoặc lão hoá của nhân vật. Digital có khiến việc đó dễ dàng hơn không? Anh có cảm thấy mình được cung cấp đủ phương tiện để làm việc đó một cách tốt nhất không? Vì bây giờ anh không có xem dailies chung với mọi người vào đầu mỗi ngày quay nữa đúng không? Nhưng anh có ảnh ref mà team anh chụp (lén). Quy trình làm việc mới của anh là như thế nào và anh có cảm thấy mình được trao quyền nhiều hơn không, theo một cách nào đó? Vì rõ ràng là mọi thứ đều có tính hai mặt và thường thì được cái này sẽ mất cái kia mà đúng không?

Donald Mowat: Đúng như vậy đấy. Tôi đã học được rất nhiều điều lúc làm Skyfall. Với kỹ thuật số, chúng ta có được phản hồi nhanh chóng hơn và có thể điều chỉnh gần như ngay lập tức thay vì chờ đợi vài ngày để được xem dailies. Đó là điều tuyệt vời của kỹ thuật số. Nhưng bạn phải làm việc với đúng người, đúng team, đúng DP. Giờ thì có rất nhiều phim người ta thuê sản xuất bên truyền hình về nên đoàn phim thường có xu hướng làm việc như truyền hình, nơi mà người ta không muốn những bộ phận khác xem cách setup ánh sáng. Mấy chuyện này bây giờ phổ biến lắm. Người ta quay phim điện ảnh mà như quay truyền hình á. Diễn viên bên truyền hình cũng tham gia đóng phim điện ảnh nhiều hơn rồi. Tất nhiên là digital thì rất tuyệt vì nó cho phép bạn xem được kết quả quay ngay lúc đó luôn, để bạn biết được máu có bị đỏ quá hay nâu quá hay không, có cái gì cần phải điều chỉnh không, và bạn có thể nhanh chóng thực hiện các điều chỉnh đó, công việc trở nên hiệu quả hơn. Nhưng chỉ đối với những đoàn phim chịu chia sẻ thông tin thôi. Còn nếu mà họ không cho chúng tôi tiếp cận dữ liệu hình ảnh, chỉ để chúng tôi trong phòng trang điểm và tự làm việc thì khó lắm. Có những đoàn có nhiều trợ lý và bảo vệ hơn cả thành viên tổ máy và makeup nữa. Rất tiếc khi phải nói điều này nhưng đây là sự thật.

James Deakins: Quay lại với câu chuyện màu sắc. Greig, anh thấy thế nào về sự phổ biến của đèn LED hiện nay. Nó giúp quá trình làm phim tiện lợi hơn đó nhưng nó cũng mang tới một số vấn đề về màu sắc. Đèn khác nhau thì màu cũng khác nhau.

Greig Fraser: Đây là một chủ đề thú vị và tôi thực sự muốn nghe mọi người chia sẻ về kinh nghiệm thực tế của mình. Hiện tại tôi không thể tìm thấy bất cứ tài liệu nào nói về việc các loại ánh sáng sáng khác nhau có tác động khác nhau như thế nào. Tôi thấy rằng đèn LED bây giờ cũng giống như một loại film stock mới ấy. Ngày xưa khi còn quay bằng phim nhựa, người ta muốn phim mình có màu gì thì thì người ta dùng loại film stock tương ứng. Chúng ta từng có Kodak, phim Fuji, high contrast 500, hay low contrast… những cái đó cho phép chúng ta kiểm soát màu sắc đầu ra mong muốn. Nó đã thành chuẩn và nó ổn định. Đèn LED cũng giống như một loại film stock mới vậy đó. Nhưng đây là một trường hợp thú vị bởi vì thường thì mỗi rental house sẽ có một chiến lược đầu tư thiết bị riêng, và thường thì họ sẽ buộc chúng ta sử dụng các loại đèn mà họ đã mua sẵn rồi. Nhưng mà đèn trên thị trường thì có rất nhiều loại và mỗi loại lại có một đặc trưng màu sắc khác nhau, tôi thậm chí còn không nắm được hết. Tôi hoàn toàn mù mờ về việc đèn nào, màu nào, có tác động đến các loại màu da, nước da khác nhau như thế nào. Ví dụ như các vết thương, vết bầm… những loại ánh sáng khác nhau có tác động khác nhau đến các vùng màu khác nhau. Mọi loại ánh sáng, mọi loại đèn đều có những tính chất khác nhau cả, đặc biệt là khi xét đến màu sắc. Nó có thể ngả đỏ, ngả xanh hoặc ngả vàng… Đó là chuyện bình thường và cũng khá dễ xử lý. Nhưng đôi với tôi thì điều quan trọng là có được màu da đẹp như trên phim nhựa. Tôi thấy phim của những năm 70 xử lý skin tone rất tốt và tôi thường dùng đó làm tiêu chuẩn để hướng tới. Những phim trong giai đoạn này được xử lý quang hoá toàn bộ từ khi quay cho đến khi ra bản chiếu. Và skin tone trong các phim này thường có chiều sâu nhất, tinh tế nhất. Cho nên bây giờ tôi vẫn đang tìm kiếm sự kết hợp hoàn hảo giữa đèn và máy quay để có thể đạt được màu da tinh tế tương tự như vậy khi lên hình.

Đối với tôi, Blade Runner là phim có màu đẹp nhất trong vòng 10 năm trở lại đây. Nó thực sự hết sức tinh tế. Anh đã xử lý màu sắc trong phim đó như thế nào vậy? Chắc là phải test nhiều lắm hả? 

Roger Deakins: Chúng dùng nhiều nguồn sáng kiểu tungsten lắm. Tôi nhớ là chúng tôi có dùng đèn LED trong cảnh ở phòng thí nghiệm của Anna. Chỗ đó có một mái vòm lớn màu trắng và được chiếu sáng bởi rất nhiều đèn âm trần. Hồi đó chúng tôi dùng hai dây LED bicolor, đó đều là loại rẻ tiền cả nhưng mà từ hai nhà sản xuất khác nhau. Một dây thì màu khá ổn, còn dây kia thì bị ám xanh lá. Cho nên là chúng tôi đã phải mất rất nhiều thời gian ngồi trong phòng DI để xử lý hết mấy cái màu xanh ám lên hình đó. Thực sự rất là ác mộng luôn. Tôi nhìn thấy hình mà tôi phát hoảng. Cũng may mà skin tone và ánh sáng chiếu lên diễn viên đều ổn cả. Chủ yếu là chúng tôi sử dụng các nguồn sáng mạnh và nhất quán. Ví dụ như cảnh ở văn phòng của Wallace sử dụng một hệ thống đèn tungsten gồm 300 cây tweenie (công suất khoảng từ 300w – 650w) và dim xuống vậy nên chúng tôi biết chắc chắn nhiệt độ màu của cảnh là bao nhiêu.

Greig Fraser: Trong các phim của tôi thì tôi luôn cố gắng để sử dụng các đèn LED có chất lượng cao nhất. Nhưng khái niệm chất lượng của LED thì khá gây tranh cãi. Các nhà khoa học về ánh sáng thường sẽ ưu ái các loại đèn có thông số CRI cao và các thông số kỹ thuật khác nhưng điều đó không đảm bảo chất lượng ánh sáng thực tế hay tác động tích cực của ánh sáng lên hình ảnh.

Còn đối với phim nhựa thì trên bao bì phim có in cái spectral dye density curves (tạm dịch là Biểu đồ mật độ thuốc nhuộm quang phổ) để các nhà làm phim có thể nghiên cứu. Biểu đồ này biểu thị cách ba màu cơ bản của phim (đỏ, xanh lá cây, và xanh lam) phản ứng với các bước sóng ánh sáng khác nhau. Cụ thể, nó cho thấy:

Mật độ (density): Lượng ánh sáng mà phim hấp thụ.

Thuốc nhuộm quang phổ (spectral dye): Độ nhạy của từng lớp thuốc nhuộm màu (dye layer) trong phim đối với các bước sóng ánh sáng.

Việc nghiên cứu biểu đồ này giúp người quay phim hiểu được cách phim sẽ tái tạo màu sắc dưới các điều kiện ánh sáng khác nhau. Điều này cho phép họ đưa ra các quyết định chính xác về phơi sáng và sử dụng gel để đạt được kết quả mong muốn khi quay tại phim trường.

Tôi cũng nghiên cứu biểu đồ này trên phim Kodak trong vài năm. Dù nắm được lý thuyết nhưng về cơ bản thì tôi vẫn chưa nắm được cách nó chuyển đổi thành hình ảnh diễn ra như thế nào. Tôi chưa nắm được là thêm một chút màu đỏ trong ánh sáng thì sẽ tác động như thế nào đến hình ảnh cuối cùng. Cái này cũng giống như mớ biểu đồ mà các nhà sản xuất LED cung cấp. Chúng ta thấy mấy cái biểu đồ đó nhưng vẫn không nắm được cách ánh sáng của nó tương tác với từng loại da khác nhau như thế nào. Vậy nên, cá nhân tôi, tôi cố gắng test nhiều nhất có thể để nắm được các tác động thực sự của ánh sáng lên hình ảnh. Với lại khi thay đổi máy quay, ví dụ như từ Sony sang Alexa, thì mọi thứ lại khác đi ngay.

Roger, gần đây tôi thấy anh xài một số đèn LED, có vẻ thú vị đó.

Roger Deakins: Chúng tôi bị buộc phải dùng một số LED panel vì chúng rẻ hơn và phù hợp với ngân sách của chúng tôi dành cho đèn hơn, để giải quyết vấn đề về chi phí. Lúc đầu thì tôi nghĩ đơn giản rằng đó là mấy cái LED bảng thôi mà, nó có RGB, cũng đơn giản, không có gì quá đáng đâu nhỉ. Nhưng mà ánh sáng của nó thì không tốt cho lắm đâu.

Greig Fraser: Hồi đó chúng tôi quay Rogue One. Đây là một phim khó vì có rất nhiều set quay màu xám. Chúng tôi có ánh sáng đến từ hai bên và phía trên xuống. Nếu mà đèn LED khác nhau, hay đến từ các nhà sản xuất khác nhau, hoặc thậm chí là sản xuất ở những thời điểm khác nhau thì màu sẽ không đúng được. Chiếu sáng lên bề mặt màu xám siêu khó luôn. Chúng tôi cố gắng sử dụng thiết bị đo nhiệt độ màu và điều chỉnh sao cho ánh sáng từ các đèn phát ra khớp nhau nhất có thể khi lên hình. Nhưng mà việc này là không thể thực hiện một cách hoàn hảo được.

Tôi thích việc đèn LED có thể đổi màu một cách dễ dàng. Nhưng vấn đề của nó là màu giữa các đèn không khớp nhau. Vậy nên nếu một set lớn cần nhiều đèn thì sẽ rất là khó để thực thi vì bạn không thể kiếm được đủ số lượng cho một loại đèn từ cùng một nhà sản xuất và được sản xuất cùng lô mà phải dùng nhiều loại đèn khác nhau đến từ nhiều hãng khác nhau, sản xuất ở các thời điểm khác nhau và mỗi đèn một màu. Đây thực sự là một cơn ác mộng khi làm DI đó.

Tôi không cổ suý cho việc dùng toàn đèn tungsten ở mọi lúc mọi nơi. Môi trường làm việc sẽ luôn cần phải linh hoạt. Với lại lợi thế của đèn LED là chúng ta không cần phải dùng gel. Nhưng rõ ràng là mỗi đèn sẽ có một lợi thế và đối với những set lớn, làm việc với tungsten sẽ hiệu quả hơn.

Roger Deakins: Đúng rồi đó, đặc biệt là vấn đề gel. Đèn tungsten về cơ bản là ổn đó. Nhưng mà nếu dùng gel thì câu chuyện sẽ hoàn toàn khác. Nó sẽ phụ thuộc vào tuổi thọ của loại gel mà bạn dùng. Gel có thể xuống màu theo thời gian. Độ nóng của đèn cũng ảnh hưởng đến chất lượng và màu của gel. Cứ sau nửa tiếng sử dụng là gel nó sẽ đổi màu vậy nên bạn có chắc là bạn có thể thay gel mỗi nửa giờ để đảm bảo là bạn có được ánh sáng với màu sắc chính xác như bạn muốn không? Nói chung là có nhiều vấn đề lắm. Còn đối với đèn LED thì chúng ta dễ điều khiển hơn và không phải lo lắng về vấn đề gel nữa. Nó giúp tiết kiệm rất nhiều thời gian. Nói chung thì cái gì cũng có mặt tốt mặt xấu, và lợi ích của LED đem lại thì vẫn lớn hơn những khuyết điểm của nó nên tôi nghĩ nó vẫn là một công cụ hiệu quả trong làm phim. Nếu có lời khuyên nào cần được đưa ra thì tôi nghĩ là lần sau đừng có quay trên nền xám nữa, nó là ác mộng thực sự đấy.

HMI cũng không khá hơn đâu. Nếu mà bạn quay set màu xám với đèn HMI từ các nhà sản xuất khác nhau, sản xuất ở các năm khác nhau, mà lại có thêm cả ánh sáng tự nhiên nữa thì cái set màu xám đó không bao giờ có thể match màu được cả. Hoàn toàn không thể luôn.

Greig Fraser: Đèn HMI ưa thích của tôi là cây 1.2k par vì có thể thuê số lượng lớn với giá khá rẻ.

Donald Mowat: Tôi có một câu hỏi về LED. Từ khi nào thì nó trở nên phổ biến vậy? Nó bắt đầu được sử dụng khi công nghệ kỹ thuật số phát triển hay từ hồi quay phim nhựa thì người ta đã dùng LED rồi?

Roger Deakins: Hồi trước thì LED cũng chỉ xuất hiện từ từ, lác đác. Nhưng bây giờ thì nó tràn ngập khắp nơi, quét qua ngành làm phim như một cơn bão vậy đó. Hôm bữa chúng tôi ghé thăm DePaul University ở Chicago và rất ngạc nhiên khi thấy ở đó họ chỉ trang bị một ít đèn LED, phần lớn vẫn là tungsten. Có vẻ như họ không có theo kịp thời đại cho lắm nhưng thật tốt khi thấy sinh viên bây giờ vẫn được học về gel và màu sắc của ánh sáng theo cách truyền thống chứ không phải chỉ là điều khiển màu trên Sky Panel từ trên ứng dụng điện thoại.

James Deakins: Nhưng đó là một câu hỏi thú vị đấy, liệu có phải công nghệ kỹ thuật số khiến LED phát triển nhanh hơn và trở nên phổ biến hơn không?

Greig Fraser: Hồi trước tôi có làm một vài phim quay bằng phim nhựa và tôi đã dùng mấy cây đèn LED đơn sắc thời kỳ đầu. Hình như đó là mấy cây Doppio của Creamsource. Tôi khá thích nó vì nó cường độ sáng khá mạnh, chỉ là không đổi màu được thôi. Mấy cây đầu tiên được sản xuất hơi bị ám màu xanh và phải dùng gel 1/4 Magenta để cân lại. Tôi thấy rằng cả công nghệ đèn và máy quay đều đang được phát triển một cách rất nhanh chóng nhưng lại đi theo hướng khác nhau. Các nhà sản xuất đèn không cân màu chip LED của mình theo camera. Còn các nhà sản xuất camera lại không cân màu cảm biến theo đèn LED. Họ đều sử dụng các thông số đo sáng khác nhau dẫn đến sự không tương thích và gây khó khăn cho các nhà làm phim. Vậy nên bây giờ cinematographer phải tự mày mò làm việc và nghiên cứu để tìm ra đầu là ánh sáng phù hợp cho chủ thể trong hình ảnh của họ, phải test rất nhiều.

Tôi cảm thấy rằng mình đang không theo kịp sự phát triển của công nghệ rồi. Còn Donald, với tư cách là makeup artist, anh thấy sao? Chứ tôi thì mỗi lần tôi đi dự các triển lãm thiết bị ngành phim tôi đều bị choáng ngợp. Có khoảng 90% đèn ở đó tôi không biết, toàn là thương hiệu mới toanh. Tôi cho rằng tôi cũng khá chăm chỉ cập nhật công nghệ mới đó, nhưng mà vẫn cảm thấy theo không kịp. Còn đối với makeup artist như anh thì sao? Anh sẽ phụ thuộc vào những gì mà tôi hoặc Roger có trên set, tuỳ thuộc vào ngân sách mà đoàn phim và cả điều kiện thực tế tại địa điểm quay nữa. Nó hơi kỳ quặc nhỉ?

Donald Mowat: Đó là lý do người ta phải thực sự đi xem phim. Tôi rất tò mò về phim và cách mọi người làm phim nên tôi xem nhiều lắm. Tôi không phải là một chuyên gia nhưng tôi thích xem. Tôi thấy có những bộ phim đơn giản, một người quay và dựng và làm hầu như tất cả mọi thứ. Lại thấy có những bộ phim cực kỳ phức tạp với đủ thử công nghệ hầm bà lằng, tới nỗi khiến tôi tự hỏi liệu tất cả những cái đó có thực sự cần thiết không hay chỉ là làm lố. Nói chung thì bản chất của ngành này yêu cầu người ta phải màu mè một chút, phải diễn và làm bộ một chút chứ không thể chỉ thuần tuý là nguyên tắc và công việc được. Khi xem xong một bộ phim, người ta cũng sẽ thích nói một chút về kỹ thuật quay, setup ánh sáng các kiểu một chút. Những cuộc trò chuyện về điện ảnh khá là thú vị và khiến người khác chú ý nhưng chỉ có những chuyên gia mới biết và nói được.

Greig Fraser: Nhưng khi xem những thứ đó thì anh đào sâu về ánh sáng, máy quay và kỹ thuật đến mức nào vậy? Vì rõ ràng đây cũng không phải là lĩnh vực của anh.

Donald Mowat: Tôi không phải là người mắc chứng OCD nhưng tôi quan tâm đó. Tôi hứng thú với VFX và những khía cạnh khác của việc làm phim vì ít nhiều nó cũng sẽ ảnh hưởng đến công việc của tôi. Thời bây giờ người làm phim không còn có thói quen này nữa. Nhưng thế hệ như chúng tôi, mỗi lần tôi gặp James và Roger thì chúng tôi thường nói rất nhiều, phân tích một vấn đề dưới góc nhìn chuyên môn của mình, tôi thấy gì, anh chị thấy gì, chúng ta chia sẻ thông tin và tầm nhìn với nhau. Bây giờ thì người ta không có trao đổi với nhau nhiều như vậy nữa, ai lo làm việc của người đó thôi, người ta thậm chí còn không nghỉ ăn trưa cùng nhau nữa mà. Làm gì có thời gian. Vậy nên rất hiếm khi người ta hỏi nhau cuối tuần rồi anh/chị xem phim gì đó và rồi bắt đầu trao đổi về phim đó, kiểu như những vấn đề mang tính kỹ thuật hơn một chút. Và chúng ta có thể trao đổi với nhau và thậm chí là diễn viên cũng sẽ hỏi tôi: ồ, anh không còn dùng cái này cái kia nữa hả? Thỉnh thoảng người ta còn có thể nảy ra những ý tưởng mới thú vị thông qua những cuộc trao đổi như vậy.

Greig Fraser: Ồ, đó là lý do tại sao tôi hỏi anh đào sâu về ánh sáng tới mức nào vì thường thì tôi sẽ không quan tâm gì mấy đến thương hiệu của phấn nền hay đồ trang điểm của diễn viên, mấy cái đó tôi không biết gì cả.

Donald Mowat: À, để tôi kể cho mọi người nghe chuyện này. Hôm qua tôi được gọi lên set để thực hiện kiểm tra và chỉnh sửa cuối cho phần trang điểm, làm tóc và phục trang của diễn viên ngay trước ngày bắt đầu ghi hình. Trên set tôi thấy hình ảnh núi Alps của Thuỵ Sĩ được chiếu nhưng tôi hoàn toàn không biết phải gọi nó là gì. May mà có James nhắc tôi đó là volume LED. Thật sự rất cám ơn chị đó James ạ. Chứ không tôi không biết phải nói chuyện với DP như thế nào.

(Volume LED là một hệ thống màn hình LED khổng lồ, được sử dụng để tạo ra bối cảnh và ánh sáng cho một cảnh quay ngay tại trường quay. Hệ thống bao gồm các tấm màn hình LED lớn được xếp thành một vòm hoặc một khối lập phương, bao quanh diễn viên và đoàn làm phim. Các hình ảnh hoặc video được chiếu lên màn hình này. Đây có thể là các hình ảnh 3D được tạo ra bằng máy tính, hoặc các cảnh quay đã được ghi lại trước đó. Ánh sáng phát ra từ màn hình LED sẽ chiếu trực tiếp lên diễn viên và các vật dụng trên phim trường, tạo ra một ánh sáng chân thực và ăn khớp với bối cảnh.)

James Deakins: Nhân tiện nhắc đến LED volume và đèn LED, hôm qua tôi có đọc một bài báo trên tạp chí American Cinematographer, người ta bảo rằng background chiếu trên volume nên được quay bằng phim nhựa vì hình ảnh sẽ trông thật hơn nếu nó được quay bằng phim nhựa. Nghe kỳ quặc ghê.

Greig Fraser: Tôi không biết về lý thuyết đó. Tôi nghĩ vấn đề không liên quan đến việc footage được quay như thế nào đâu. Đối với một số set thì background được dựng 3D hoặc là nó được chụp hoặc scan lại từ hình chụp. Nên là người ta thậm chí còn không thèm đi quay nó mà tạo ra nó. Một số người còn dùng hình ảnh do AI tạo ra nữa.

Roger Deakins: Đúng rồi đó. Về cơ bản nó chỉ là ánh sáng và ảnh hưởng của ánh sáng đó lên mặt diễn viên thôi à. Nói về volume trong Batman. Anh thấy độ trung thực của màu sắc trong background đó như thế nào? Vì hình như phim đó anh dùng volume để chiếu sáng tiền cảnh đúng không?

Greig Fraser: Đúng vậy. Chúng tôi cũng dùng hệ thống này trong The Mandalorian. Lúc đó thì volume LED bắt đầu được biết đến rộng rãi hơn. Tôi phát hiện ra rằng công nghệ này ban đầu được thiết kế cho mục đích quảng cáo ngoài trời hoặc chiếu ở các buổi hòa nhạc chứ không phải là được thiết kế để chiếu sáng cho diễn viên trong quá trình quay phim. Sau này thì các công ty như Brompton và Sony nghe về nó và cải tiến một chút để cho ra màu sắc tốt hơn. Đó là quá trình phát triển của công nghệ này. Và tôi cũng nhận thấy rằng nếu hình ảnh mà bạn chiếu trên màn hình có màu sắc khác biệt, các cảnh quay có màu sắc đặc trưng như bình minh, hoàng hôn, lúc chạng vạng hoặc ban đêm – những cảnh có màu sắc ấm áp, pha chút magenta thì chúng lại phát huy tác dụng một cách tích cực. Dù màu sắc có thể không hoàn toàn chính xác về mặt kỹ thuật, nhưng nó lại tạo ra một hiệu ứng thị giác khá tốt.

Trong The Mandalorian chúng tôi dùng công nghệ này rất nhiều, nhiều hơn rất nhiều so với trong Batman. Chúng tôi còn dùng nó cho các cảnh ban ngày và tôi thấy nếu cố gắng dùng volume LED để mô phỏng ánh sáng ban ngày thì mọi chuyện hỏng bét. Bạn có thể điều chỉnh nó trong quá trình chỉnh màu nhưng hình ảnh vẫn trông khá chán. Khi bạn quay bằng máy digital mà nguồn sáng của bạn không chuẩn, bạn phải xử lý vấn đề bằng makeup và thêm vào các nguồn sáng bổ sung khác, thì vấn đề chỉ thêm trầm trọng hơn mà thôi. Đó thực sự là một cơn ác mộng đó.

Roger Deakins: Piccadilly Circus trông cũng ổn mà nhỉ?

Greig Fraser: Công nghệ này rất hợp khi phát các màu không tự nhiên. Còn khi chúng ta cố mô phỏng ánh sáng tự nhiên thì nó lại hỏng bét hết. Vậy nên công việc của tôi, với tư cách là một DP, là phải tìm cho ra được nguồn sáng phù hợp với màu da của diễn viên. Tôi thấy có một phần trách nhiệm khi hỏi những người makeup artist như Donald rằng tại sao diễn viên trông kỳ vậy nhỉ. Ồ, xin lỗi, là do màu của đèn ấy. Đó là lỗi của tôi. Tôi chỉ có thể xài cái đèn này thôi.

Roger Deakins: Tôi cũng thấy một điều kỳ lạ khi dùng volume LED trong các trường hợp mà anh vừa kể. Như khi anh quay Batman, cảnh hoàng hôn hay những cảnh tương tự với màu sắc rất khó để xác định hoặc gọi tên một cách chính xác, nó có thể khác đi một chút so với thực tế. Nhưng khi bạn cố gắng quay ánh sáng ban ngày bình thường thì rắc rối to đấy. Điều này làm tôi nhớ đến những người làm animation. Họ cố hết sức để ánh sáng trong phim  animation trông tự nhiên. Họ vào rừng để ghi lại ánh sáng tự nhiên ở trong rừng làm ref để về dựng lại một cảnh trong rừng để cho nó trông tự nhiên hết sức có thể. Nhưng mà khi đưa vào phim thì nhân vật trông rất tệ. Bởi vì về cơ bản công việc này là lấy các chất liệu từ tự nhiên, từ môi trường và điều chỉnh lại để cho phù hợp với kịch bản, với câu chuyện chứ không phải bê nguyên xi từ tự nhiên vào. Công việc của DP cũng là như vậy đấy.

Greig Fraser: Rõ ràng là chúng ta đang ở trong một thời điểm rất kỳ dị của lịch sử điện ảnh. 50 năm sau, khi nghe lại podcast này, người ta sẽ thấy đây là một thời kỳ xấu xí trong lịch sử của ánh sáng nơi người ta vật lộn với chất lượng ánh sáng và những diễn giải kỳ quặc về chất lượng ánh sáng. Các công nghệ hiện tại mới chỉ bắt đầu giải quyết các vấn đề cơ bản như cho người quay phim như: fresnel, cường độ ánh sáng, khả năng focus, khả năng cắt và kiểm soát vùng chiếu sáng… Kiểu vậy. Tôi cảm thấy mình may mắn khi có thể cố gắng để có được ánh sáng mà mình mong muốn trong những shot quay của mình, tất cả nhờ vào sự cứng đầu cứng cổ của tôi, tôi thậm chí phải tỏ thái độ một cách rõ ràng để có được loại đèn mà mình cần cho cảnh quay. Nó không phải là chuyện thương hiệu nào mà là chuyện loại ánh sáng nào phát ra từ cái đèn đó, ánh sáng phải đúng. Người ta nói rằng có thể xử lý mấy vấn đề đó trong hậu kỳ, nhưng việc cố gắng sửa chữa một thứ đã sai ngay từ đầu là việc hết sức vất vả. Nhọc công mà không hiệu quả. Tôi quay test rất nhiều để lấy được màu da đúng trên các máy quay mà tôi sử dụng. Chọn máy quay và đèn phù hợp với nhau chứ không phải là có đèn gì thì xài đèn đó.

James Deakins: Nhưng khi anh làm nhiều camera test như vậy để tìm ra skin tone đúng thì vấn đề là mỗi diễn viên có một skin tone khác nhau. Không phải lúc nào cũng có thể tập hợp đủ diễn viên từ sớm trong quá trình tiền kỳ. Vậy thì anh có phải tìm stand-in để test không? Như vậy có thực sự hiệu quả không? Bởi vì cho dù kết quả có ổn trên stand-in thì cũng chưa chắc đã ổn với diễn viên thực. Mọi thứ có thể sẽ rất khác.

Roger Deakins: Không liên quan nhưng tôi nhớ ra một chuyện. Một thử nghiệm với bức tường màu xám. Chúng ta đặt một đèn tungsten bên cạnh một đèn LED cùng chiếu lên bức tường xám đó và cả một cây HMI nữa để xem LED mô phỏng ánh sáng ban ngày tốt như thế nào so với HMI. Cái thử nghiệm này không hoàn hảo nhưng đáng thử lắm đó.

Greig Fraser: Cái này làm tôi nhớ đến hồi quay Star Wars chúng tôi dùng một quả cầu xám để match màu các đèn trên set, nhằm đảm bảo hình ảnh mang đến cảm giác được chiếu sáng từ một nguồn duy nhất.

Còn câu chuyện về skin tone thì đó là một cuộc thảo luận thú vị đấy. Vì ngay cả khi bạn đã làm việc với diễn viên này ở trong những phim trước thì khi xuất hiện trở lại trong phim này, skin tone của họ có thể đã khác đi đôi chút, chưa kể đến việc makeup cũng làm thay đổi đến skin tone nữa. Trong Rogue One chúng tôi có cơ hội thực hiện rất nhiều test. Hồi đó rental house mới nhập về mấy cái LED RGB mới nên là tuần nào chúng tôi cũng test. Và tôi thấy các đèn có ánh sáng khác nhau rõ rệt. Một số đèn rất hợp với các tone da có nhiều sắc đỏ, một số khác lại hợp với da trung tình hoặc da châu Á. Một số đèn khiến da trông rất nhợt nhạt thiếu sức sống còn một số đèn khác lại khiến da trông tự nhiên hơn. Đó là một thử nghiệm rất thú vị về cách đèn LED tương tác với da dù có cùng các chỉ số quang trắc. Một số đèn tương tác với da tốt hơn một số đèn khác. Thậm chí chúng tôi còn đặc biệt dùng một số đèn nhất định để làm key light cho một số diễn viên nhất định tuỳ theo skin tone của họ. Không biết bây giờ còn làm vậy được không.

James Deakins: Nhưng nếu những người có màu da khác nhau xuất hiện trong cùng một cảnh thì phải làm sao?

Greig Fraser: Vậy thì phải xin nghỉ ốm mất thôi haha.

Donald Mowat: Tôi có một câu hỏi về vấn đề này. Các phim, đặc biệt là phim mỹ, có rất nhiều diễn viên với nhiều tone màu da khác nhau. Vậy nên tôi chưa thấy có phim nào thực sự xử lý được vấn đề này, chưa thực sự tối ưu hoá cho màu da của tất cả các diễn viên trên phim. Một số người rất thích lớp trang điểm lì, không bóng (matte finish), một số người khác lại thích lớp trang điểm mỏng nhẹ và tự nhiên (translucent finish). Nhưng vấn đề là cả hai kiểu trang điểm này đều không phải là thích hợp với tất cả mọi loại màu da. Các diễn viên da màu đặc biệt không phù hợp với matte finish vì nó làm cho họ trông không khỏe mạnh và họ rất nhạy cảm với điều này, nó hợp hơn với mấy diễn viên da trắng tóc vàng thôi. Nhưng đôi khi chúng tôi phải áp dụng cùng một kiểu trang điểm cho tất cả các diễn viên, một số đoàn phim yêu cầu làm matte finish cho tất cả. Hãy thảo luận về việc tôn vinh tất cả các tone màu da trên phim.

Greig Fraser: Tôi từng thảo luận với một diễn viên người Mỹ gốc Phi về việc phim nhựa được cân màu để phù hợp với người da trắng. Rất nhiều thứ trong  ngành này được làm ra để phục vụ cho tone da trắng. Vậy nên việc xử lý sao cho tất cả các tone màu da đều lên hình ổn là một vấn đề rất thú vị.

Roger Deakins: Tôi không nghĩ là như vậy đâu. Phim nhựa được hiệu chỉnh dựa trên một bảng màu (color chart) – một cái khay nhiều màu chứ không có thành kiến chủng tộc (racial biases) trong đó đâu.

James Deakins: Tôi nghĩ vấn đề có thể nằm ở kiến thức của đội ngũ trang điểm, khi mà trong quá khứ họ chủ yếu làm việc với diễn viên da trắng. Tôi có một người bạn làm makeup artist. Cô này lấy một người Mỹ gốc Phi và cổ rất hiểu về da của người da màu, vậy nên người ta luôn mời cô ấy makeup cho các diễn viên da màu á. Cổ có cách makeup riêng cho người da màu và nó tạo ra sự khác biệt, chứ không phải do phim nhựa hay máy quay hay đèn đâu.

Greig Fraser: Tôi từng quay quảng cáo với một quý cô người Mỹ gốc Phi và tôi dùng fill light hơi có màu xanh dương trong đó, đó là một cây đèn LED. Cô ấy nói với tôi rằng màu xanh khiến cô trông không khỏe. Đó là điều mà tôi học được trong quá trình làm việc của mình.

James Deakins: Thật tốt khi cô ấy hiểu rõ điều đó và phân tích nó cho anh. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến màu sắc trong phim.

Greig Fraser: Chúng ta đang sống trong một thế giới rất thú vị. Tuần tới tôi sẽ có một buổi test đèn khoảng 20-30 cái từ một thương hiệu mà tôi chưa bao giờ dùng trước đây. Tôi rất hào hứng với nó nhưng vấn đề là tôi không tìm thấy bất cứ tài liệu nào về mấy cây đèn này cả.

James Deakins: Vậy anh test kiểu gì?

Greig Fraser: Cơ bản thôi. Quay người, quay color chart và làm blind test để tránh những thành kiến của tôi đối với những loại đèn mà tôi đã dùng trước đây. Con người mà, sẽ luôn có thành kiến thôi. Chúng tôi sẽ đánh số các đèn và các 2nd AC sẽ giúp tôi note lại mọi thứ. Ngoài ra chúng tôi còn thử kết hợp đèn với diffusion nữa. Một số đèn đã diffuse sẵn rồi, một số thì lại chưa. Nên là phải phân biệt sự khác nhau giữa mức độ soft của ánh sáng để không nhầm lẫn nó với màu sắc. Tôi cũng thường bật khoảng 10 đèn lên cũng một lúc để đảm bảo rằng chất lượng ánh sáng giữa các đèn là đồng đều với nhau. Thêm diffusion hay bỏ diffusion ra. Test lần lượt từ đèn số 1 đến đèn số 10, tắt mở, và xem thử cái nào tốt nhất, chỉ nhìn từ góc độ thẩm mỹ thôi. Chúng tôi không đánh giá quá kỹ, kiểu như màu đỏ của đèn nào tốt nhất. Chúng tôi chỉ muốn biết là đèn nào hợp nhất với skin tone nào, với diễn viên nào. Sau đó chọn ra những đèn ổn nhất và lựa lại một lần nữa. Xem cái nào bạn thích, cái nào bạn không thích. Cái nào ổn nhất thì chọn. Nhưng không phải lúc nào cũng là chuyện skin tone. Chúng tôi còn quan tâm đến khả năng dim nữa. Một số đèn đã tắt khi dim xuống 5%. Một số thì đổi màu khi dim xuống độ sáng thấp hơn. Rồi còn việc ánh sáng toả đều hay tụ lại một điểm nữa. Cố gắng chỉ ra các ưu – nhược điểm của từng đèn. Bởi vì một số đèn khá ổn khi sáng ở mức 100% nhưng khi dim xuống thì bị đổi màu khi dim xuống dưới 30%. Một loại đèn mà tôi khá thích bị vấn đề này và để giải quyết thì tôi quyết định bố trí nhiều đèn và để hạ độ sáng thì tôi tắt bớt đèn đi thay vì dim toàn bộ đèn xuống. Kết quả test cũng sẽ được gửi cho bộ phận makeup nữa để họ có thể quyết định chọn phấn nền phù hợp, chọn tone makeup phù hợp. Và đảm bảo rằng latex không bị lệch tông với da khi đứng dưới đèn.

Roger Deakins: Khi làm phim Skyfall, để chiếu sáng một căn hầm, chúng tôi đã sử dụng các ống đèn huỳnh quang (fluorescent tubes) mua thẳng từ một cửa hàng vật liệu xây dựng vì chúng rẻ. Điều khiến tôi ngạc nhiên là chúng tôi có thể dim các bóng đèn này xuống tới 50-60% mà không bị đổi màu hay flicker. Chúng tôi đã chiếu sáng toàn bộ không gian bằng mấy trăm cái đèn này mặc dù màu sắc của chúng rất kém nhưng chúng tôi quay bằng máy Alexa và không có dùng bất cứ nguồn sáng nào khác ngoài hai cây practical ở chỗ bàn làm việc, vốn không ảnh hưởng gì nhiều đến toàn bộ hình ảnh nên không có gì đáng ngại, vì thế về cơ bản là toàn bộ nguồn sáng trong cảnh hoàn toàn đồng nhất. Được cái là giá nó rẻ. Đây là một sự thỏa hiệp lớn. Mặc dù lúc đó chúng tôi có thể sử dụng LED hoặc Kino Flo nhưng vì chúng mắc hơn nên là chúng tôi đã chốt phương án này. Đôi khi chúng ta sẽ bị giới hạn bởi điều kiện thực tế của hoàn cảnh nên là chỉ có thể cố gắng giải quyết vấn đề mà thôi. Màu của dailies tệ lắm nhưng cuối cùng thì lên phim vẫn ổn cả.

Greig Fraser: Đây cũng có thể là một lập luận cho cuộc tranh cãi về CRI vì có thể chắc chắn là bóng huỳnh quang không có chỉ số CRI cao đâu. Nhưng tôi thích dùng bóng huỳnh quang và tôi nghĩ cảnh đó được quay rất đẹp luôn. Hơn hết, tôi nghĩ màu sắc trong cảnh đó cũng rất đẹp nữa, có thể là vì cách mà ánh sáng từ đèn huỳnh quang tương tác với da người trên máy Alexa. Chúng tôi cũng làm điều tương tự trong Batman. Chúng tôi thậm chí còn nghĩ đến việc đi đến khu phố tàu và mua lại mấy cái bóng đèn huỳnh quang cũ bị ám vàng ở đó bởi vì loại đèn này thực sự không thể tìm kiếm ở đâu khác trên thị trường, nó có màu sắc đó chỉ khi trải qua một thời gian chiếu sáng. Tôi nghĩ rằng toàn bộ câu chuyện kỹ thuật bên dưới về chất lượng màu sắc của ánh sáng đèn LED không nhất thiết là đúng và có thể áp dụng được đối với mọi loại phim. Trong một bộ phim mà tôi thực hiện, tôi đổi các bóng huỳnh quang và thay chúng bằng bóng Kino để lấy daylight, nhưng thành thật mà nói, bây giờ khi nhìn lại, tôi thấy không thực sự thích cái màu trong những cảnh đó cho lắm. Đáng lý ra tôi nên giữ mấy cái bóng huỳnh quang rẻ tiền đó, nó sẽ hợp hơn với cảnh đó.

Roger Deakins: Donald anh có nhớ cảnh thẩm vấn tên buôn thuốc phiện người Mexico trong căn phòng vàng trong phim Sicario không? Nó vàng vì bóng huỳnh quang dùng trong phòng đó có màu vàng. Đó là ánh sáng thật đó. Thay vì dùng bóng đèn mới chuẩn, chúng tôi đã lấy các bóng đèn huỳnh quang cũ từ một căn phòng khác và lắp vào phòng đó để tạo ra một bầu không khí u ám, cũ kỹ và buồn bã. Chính nhờ sự lựa chọn này mà cảnh quay đã có một hiệu ứng rất tuyệt vời. Gaffer của chúng tôi lúc đó là Chris đã hỏi rằng liệu có nên thay bóng khác không nhưng rồi anh ấy cũng nhận ra được sự đặc biệt và tính thẩm mỹ của các bóng đèn cũ này nên không nói gì nữa. Tôi nghĩ lúc đó dù là quay bằng máy Alexa hay quay bằng phim nhựa thì tôi cũng sẽ làm như vậy thôi.

James Deakins: Lúc đó anh có thấy shock không khi cả căn phòng đều là ánh sáng vàng như vậy?

Donald Mowat: Không. Đó là một cảnh tuyệt vời và chúng ta có thể cảm nhận ngay sức ảnh hưởng của nó. Bạn có thể thấy sự đáng sợ, nguy hiểm rình rập, cảm thấy nhân vật đang gặp rắc rối rồi, anh ta sắp bị trừng phạt rồi. Đó là một ví dụ về việc mọi thứ đi đúng hướng, ánh sáng và sự tồi tàn của không gian cho người ta cảm giác về sự tra tấn. Người xem nhìn vào là biết ở nơi đó người ta tra tấn tội phạm. Nhân vật bước vào với những vết bầm trên cơ thể, và anh ta đứng trước ánh sáng vàng vọt. Điều thú vị là khi anh nhắc lại chuyện này, ký ức về nó trong tôi trở về rất sống động. Trong hầu hết những phim tôi đã làm thì không có nhiều ký ức sống động như vậy đâu. Màu sắc đó, căn phòng đó thực sự đã để lại một ấn tượng sâu sắc đấy.

Greig Fraser: Đó là một trong những cảnh mà tôi thích nhất trong Sicario đó. Bởi vì nó đơn giản và trực tiếp, nó thô ráp và gợi cảm xúc. Nếu mà giờ làm lại phim đó thì anh có muốn chỉnh sửa gì không? Ví dụ như nếu anh quay cảnh đó bằng phim nhựa thì anh có làm lighting test không? Có đi đến địa điểm đó để quay test và dùng thêm magenta gel không? Anh sẽ thay đổi điều gì nếu quay nó trên phim nhựa?

Roger Deakins: Tất nhiên là sẽ test. Tôi hay dùng một máy Leica, máy số của Leica để chụp ref. Vậy nên khi đi khảo sát địa điểm, tôi có thể sẽ thấy màu vàng đó và muốn giữ nguyên nó như vậy.

James Deakins: Greig, khi anh test đèn như vậy thì anh có sẽ chọn đèn cho toàn bộ phim hay chọn đèn cho những cảnh cụ thể?

Greig Fraser: Chúng tôi sẽ thảo luận về các loại đèn có sẵn với số lượng lớn. Việc dùng đèn mới cũng thú vị đấy nhưng nếu chỉ có 1-2 cái thôi thì không ổn, vì nếu phải chiếu sáng trên một diện tích lớn thì chúng ta sẽ gặp vấn đề như đã nói ở trên đó là mỗi đèn một màu. Mặc dù có nhiều nhà sản xuất đang làm ra những loại đèn mới với công nghệ chiếu sáng tốt hơn, màu sắc chính xác hơn, công suất lớn hơn… nhưng nó không được bán với số lượng lớn cho các rental house, vậy nên không hẳn là cứ có sản phẩm tốt là chọn được, cũng phải tuỳ thuộc vào điều kiện thực tế nữa. Đôi khi muốn dùng nhưng không thuê được. Đây là một thế giới mới với công nghệ phát triển một cách nhanh chóng và cũng trở nên lỗi thời nhanh chóng, và các rental house không muốn đầu tư một lúc cả ngàn cây đèn chỉ để cho một vài người thuê hay phục vụ riêng cho yêu cầu của một vài DP nào đó và rồi sau đó không ai thuê nữa, vì lỗi thời hoặc vì không đa dụng. Vậy nên rõ ràng là rental house có lý do chính đáng để dè dặt.

Vậy nên chúng tôi chọn sử dụng loại đèn có sẵn với số lượng lớn tại rental house. Những cảnh trong không gian nhỏ chỉ cần sử dụng một vài cây đèn và nếu chúng có khác màu nhau một chút thì cũng dễ xử lý. Chứ trên một set lớn hàng trăm cây đèn mà không có sự đồng bộ về mặt màu sắc thì tai hoạ lắm. Với lại, điều quan trọng cần phải xét đến nữa là khả năng chỉnh màu trong hậu kỳ. Tôi thường thích mời colorist lên set để chỉnh màu luôn ở đó. Tôi gọi đây là chiếu sáng bốn chiều – ánh sáng thông thường được coi là 3 chiều (ngang, dọc sâu) và chiều thứ tư là việc chỉnh màu ánh sáng. Thông qua việc chỉnh màu trên set, colorist có thể đánh giá được các vấn đề về setup ánh sáng hiện tại khi lên hình và đưa ra những đề xuất điều chỉnh để có thể đạt được hiệu quả quay tối ưu nhất. Chúng tôi đã áp dụng kỹ thuật này trong Batman. Đầu phim chúng tôi quay một cảnh ngoại tại hai ngôi đền ở London vào lúc hoàng hôn và vài tháng sau thì quay trong studio. Chúng tôi đưa colorist lên set để match màu ánh sáng với cảnh ngoại mà chúng tôi đã quay với ánh sáng trên phim trường và việc này đã mang đến thành công. Màu sắc khớp nhau một cách hoàn hảo và sau khi chỉnh màu thì hình ảnh rất đẹp và hoà hợp.

Đó là một trong những thử nghiệm mà chúng tôi muốn thực hiện, để xem chúng tôi có thể làm việc với ánh sáng tốt đến mức nào ngay trên phim trường, mục tiêu là để ánh sáng trở nên trọn vẹn và đa chiều nhất có thể.

James Deakins: Người chỉnh màu đã match màu bằng cách nào vậy? Tại sao anh không dùng một màn hình đã cân màu và tự làm mà phải nhờ đến colorist? Người colorist đó có dùng CDL (Color Decision List) từ cảnh quay gốc để làm tham chiếu hay không?

Greig Fraser: Vì cảnh quay ngoài trời đã được chỉnh màu và người chỉnh màu sẽ giúp chúng tôi đánh giá xem liệu với setup ánh sáng ở trong studio như vậy, nhiệt độ màu của đèn như vậy, thì có thể chỉnh ra được cái màu của cảnh ngoài trời đã quay trước đó hay không. Người chỉnh màu sẽ ngồi ở dimming desk – bàn điều khiển ánh sáng, một bảng điều khiển điện tử được các kỹ thuật viên ánh sáng sử dụng để điều khiển cường độ và các thông số khác của đèn chiếu sáng trên phim trường hoặc sân khấu, cho phép: điều chỉnh cường độ ánh sáng, thay đổi màu sắc bằng cách thay đổi tỷ lệ của ba màu đỏ (R), xanh lá (G), và xanh lam (B), tạo hiệu ứng. Anh ta sẽ điều chỉnh các kênh đỏ (R), xanh lá (G), và xanh lam (B) của đèn, giống như cách anh ta làm việc trong phòng chỉnh màu hậu kỳ. Bằng cách này, màu sắc của ánh sáng trên phim trường sẽ khớp với màu sắc của cảnh ngoại đã quay. Tôi cũng đã thử tự làm nhưng không thành công, đó không phải nghề của tôi. Còn đối với anh ấy thì đó là việc anh ấy làm mỗi ngày, nên là chỉ mất hai phút để anh ấy có thể hoàn thành công việc.

Roger Deakins: Ngày xưa thì chỉ có khoảng 2-3 nhà sản xuất chuyên làm đèn cho phim. Hồi đó thì Mole Richardson là tiêu chuẩn ngành, tiếp theo là Arri, ngoài ra thì còn có Ianiro. Nhưng bây giờ thì có vô số nhà sản xuất đèn LED khác nhau, tôi đoán nguyên nhân có thể là do sự gia tăng công việc trong ngành truyền hình. Lượng công việc lớn đã tạo ra lợi nhuận, cho phép các công ty này chi tiêu mạnh tay để thử nghiệm các loại đèn khác nhau.

Greig Fraser: Đúng vậy, nhờ việc một số loại đèn luôn có sẵn với số lượng lớn nên những người làm các project nhỏ hơn, phim độc lập, các cá nhân tự quay kiểu run-n-gun cũng có thể tiếp cận với các đèn chất lượng điện ảnh. Đây là một thời điểm rất thú vị. Nhưng đi kèm với nó là các nguy cơ về skin tone. Nếu không cẩn thận, skin tone lên hình trông sẽ rất kỳ quặc.

Roger Deakins: Đó là một phần của cuộc cách mạng kỹ thuật số với mong muốn làm cho việc làm phim và video trở nên dễ dàng, tiện lợi hơn. Nhưng mà nó cũng khiến con người ta trở nên hoài cổ về một thời kỳ mà chỉ có phim nhựa thôi. Có một hai hãng đèn và hai loại phim nhựa, hoặc là 3 gì đó. Nhưng mà lúc mới bắt đầu thì chỉ có một thôi. Greig chắc không nhớ đâu. Cái loại đó chỉ có 50 ASA thôi (ASA là American Standards Association, một tiêu chuẩn cũ để đo độ nhạy sáng của phim ảnh. Ngày nay, nó đã được thay thế bởi tiêu chuẩn quốc tế ISO, nhưng cả hai thuật ngữ này thường được dùng thay thế cho nhau)

Greig Fraser: Cuộc sống trở nên dễ dàng hơn khi chúng ta có máy quay kỹ thuật số với độ nhạy sáng lên tới 12,800 ASA. Chúng tôi quay phim The Creator ở ISO 12,800 đấy. Khi mà quay ở mức ISO đó thì chúng ta sẽ bắt đầu gặp vấn đề với những nguồn sáng không thể tắt được, vấn đề có quá nhiều ánh sáng. Chúng ta cần tạo khối cho mặt người để nó trông không bị phẳng.

Roger Deakins: Hồi đó có một vị đạo diễn yêu cầu chúng tôi quay cảnh đêm vào ngày trăng tròn với hy vọng để ánh trăng chiếu sáng cảnh đó. Hồi đó thì tôi nói là chúc may mắn nhưng xem ra bây giờ có thể làm được rồi nhỉ. Nhưng mà nếu đêm đó có mây thì chắc là cũng không được đâu.

Greig Fraser: Hồi máy Alexa mới ra mắt, chúng tôi làm camera test và một số người mới đọc thông tin đã nói rằng Alexa có thể quay trong tối mà không cần đèn. Tôi bảo là tôi không chắc nhé. Chúng tôi quay test ở 3200 ASA với ống 16mm rồi ống 35mm và kết luận là không thể quay mà không có đèn đâu. Nhưng mà tôi nghĩ với mấy cái máy quay mới bây giờ, nếu quay ở 25,000 ASA hoặc thậm chí là 50,000 ASA thì chắc là được đó.

Roger Deakins: Kể lại chuyện hồi quay Sicario, lúc đó chúng tôi quay bằng máy quay hồng ngoại để lấy hình trong cảnh đêm. Camera có thể ghi hình được nhưng mà diễn viên thì không thấy gì để diễn cả nên là chúng tôi phải bật đèn lên, không phải để lấy hình mà là để cho diễn viên thấy đường mà diễn.

Greig Fraser: Bây giờ có quá trời nhà sản xuất đèn LED luôn. Điều tốt là nhờ cạnh tranh như vậy nên công nghệ được thúc đẩy tiến bộ nhanh chóng. Nhưng nếu mà DP trẻ bây giờ ai cũng đòi đèn LED cả thì những cây đèn như tuyệt vời như tungsten sẽ tuyệt chủng mất, mà như thế thì thật sự rất buồn đấy.